Neurologia Praktyczna 4/2020

Powikłania neurologiczne w przebiegu infekcji SARS-CoV-2
Neurological complications in the course of SARS-CoV-2 infection
Aleksandra Pietruczuk, Konrad Rejda

Streszczenie
W grudniu 2019 r. w mieście Wuhan (Chiny, prowincja Hubei) wykryto nietypowe przypadki zapalenia płuc spowodowane infekcją nieznanym dotąd koronawirusem SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2), wywołującym chorobę COVID-19 (coronavirus disease 2019). Typowe objawy COVID-19 to: gorączka, kaszel, zmęczenie i duszność. Początkowo uważano, że mechanizm działania wirusa SARS-CoV-2 wiąże się jedynie z inwazją układu oddechowego. Obecnie jednak wiadomo, że infekcja SARS-CoV-2 dotyczy wielu innych narządów, w tym obejmuje ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy. Wśród powikłań neurologicznych dotyczących ośrodkowego układu nerwowego, związanych z infekcją SARS-CoV-2, wymieniane są: encefalopatia, zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia (acute disseminated encephalomyelitis – ADEM), udar niedokrwienny i krwotoczny mózgu oraz zakrzepica zatok żylnych mózgowia. Z kolei w przypadku zajęcia obwodowego układu nerwowego obserwuje się: zaburzenia węchu i smaku, miopatię czy objawy zespołu Guillaina-Barrégo.
Dotychczas obserwowano dość niewielki odsetek pacjentów z objawami neurologicznymi w przebiegu COVID-19 w porównaniu z globalną liczbą chorych, prezentujących zaburzenia ze strony układu oddechowego. Jednak w obliczu rozwijającej się pandemii można spodziewać się wzrostu liczby chorych z zaburzeniami neurologicznymi w przebiegu zakażenia SARS-CoV-2. W związku z tym niezbędne jest prowadzenie dalszych badań, które nie tylko poszerzą wiedzę na temat neurobiologii oraz manifestacji klinicznych zakażenia SARS-CoV-2, ale również przyczynią się do uzyskania skutecznych metod prewencji oraz leczenia COVID-19.
Słowa kluczowe: SARS-CoV-2, COVID-19, powikłania neurologiczne

Abstract
In December 2019, in the city of Wuhan (China, province Hubei), atypical cases of pneumonia were detected due to infection with the previously unknown coronavirus SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2), causing the coronavirus disease 2019. Common symptoms of COVID-19 include: fever, cough, fatigue, and shortness of breath. Initially, the mechanism of SARS CoV-2 action was thought to be associated only with invasion of the respiratory system. It is known that SARS-CoV-2 infection affects many other organs, including the central and peripheral nervous systems. The neurological complications related to the central nervous system associated with SARS-CoV-2 infection include: encephalopathy, encephalitis, meningitis, acute disseminated encephalomyelitis (ADEM), ischemic and haemorrhagic stroke and cerebral venous sinus thrombosis. On the other hand, in the case of peripheral nervous system involvement: anosmia/hyposmia, ageusia/hypogeusia, myopathy or Guillain-Barre syndrome are observed.
So far, a relatively small percentage of patients with neurological symptoms in the course of COVID-19 has been observed compared to the global number of patients presenting with respiratory disorders. However, in the face of the developing pandemic, an increase in the number of patients with neurological disorders in the course of SARS-CoV-2 infection can be expected. Therefore, it is necessary to conduct further research that will not only expand knowledge about the neurobiology and clinical manifestations of SARS-CoV-2 infection, but also contribute to obtaining eff ective methods of prevention and treatment of COVID-19.
Keywords: SARS-CoV-2, COVID-19, neurological complications

Terapia stymulująca funkcje poznawcze dostosowana do choroby Parkinsona: możliwość przeprowadzenia i zaakceptowania w schorzeniach z grupy spektrum ciał Lewy’ego
Tłumaczenie artykułu:
Parkinson’s-adapted cognitive stimulation therapy: feasibility and acceptability in Lewy body spectrum disorders

Streszczenie
Założenia. Sposoby farmakologicznego leczenia otępienia w chorobie Parkinsona (Parkinson’s disease dementia – PDD) i w otępieniu z ciałami Lewy’ego (dementia with Lewy bodies – DLB) są umiarkowanie skuteczne i nie zawsze tolerowane. Dopasowanie metod psychosocjalnych w PDD i DLB mogłoby być dodatkowym wsparciem i poprawiać efekty leczenia. Dostosowano przeprowadzaną w domu przez opiekunów terapię stymulującą
funkcje poznawcze (cognitive stimulation therapy – CST) dla osób z PDD lub DLB i opiekujących się nimi partnerów (CST-PD).
Cele. Ocena wykonalności, akceptowalności i tolerancji CST-PD.
Metody. Jest to randomizowana próba kliniczna z grupą kontrolną z zastosowaniem mieszanych metod, z włączeniem procesu terapeutycznego. Osoby z PDD, DLB i łagodnymi zaburzeniami funkcji poznawczych w PD (Parkinson’s disease mild cognitive impairment – PD-MCI) oraz ich opiekunowie byli randomizowani do 12-tygodniowego leczenia jak dotychczas (treatment as usual – TAU) lub do CST-PD. Ocenie podlegały: wykonalność przeprowadzenia badania (tj. rekrutacja, wskaźnik retencji), możliwość zaakceptowania i tolerancja interwencji. W pomiarach uwzględniono: skale ocen, notatki badaczy, dzienniczki terapii, pomiary kliniczne skuteczności i pomiary przeprowadzane przez opiekunów.
Wyniki. Cel rekrutacji osiągnięto wraz z 76 diadami uczestnik–opiekun, które wyraziły zgodę na udział w próbie klinicznej. Pozostawanie (retencja) w obu grupach badania było wysokie i wynosiło ponad 70%. U ponad 90% diad przeprowadzano oddzielne sesje trwające ponad 20 min, natomiast przeciętna liczba zakończonych sesji była niższa niż zalecano. Oceny akceptowalności (tj. zainteresowanie, motywacja i poczucie sukcesu) interwencji były wysokie. Uczestnicy nie zgłaszali żadnych zdarzeń niepożądanych związanych z interwencją.
Wnioski. Interwencje psychosocjalne w PDD i DLB są nowo wyłaniającą się dziedziną i wykazano, że ten rodzaj interwencji jest akceptowalny i dobrze tolerowany. Warto przeprowadzić ocenę ich klinicznej skuteczności w pełnowymiarowym, randomizowanym badaniu klinicznym z grupą kontrolną.
Numer rejestracji próby klinicznej. Badanie jest interwencją psychosocjalną z przypisanym numerem ISRCTN 11455062.
Słowa kluczowe: otępienie w chorobie Parkinsona, wykonalność, terapia psychosocjalna, funkcje poznawcze, jakość życia
Keywords: Parkinson’s disease dementia, feasibility, psychosocial therapy, cognition, quality of life

Napady i padaczki po urazowym uszkodzeniu mózgu – artykuł przeglądowy
Tłumaczenie artykułu:
A review of seizures and epilepsy following traumatic brain injury

Streszczenie
Urazowe uszkodzenie mózgu (traumatic brain injury – TBI) jest jednym z najczęściej występujących przypadków na oddziałach ratunkowych i jest związane z występowaniem drgawek o różnym stopniu nasilenia w różnym czasie po urazie. W artykule opisano epidemiologię wczesnych i późnych napadów drgawkowych po TBI, znaczenie różnego typu krwotoków śródczaszkowych w odniesieniu do ryzyka późniejszej padaczki oraz niedostatki aktualnego stanu wiedzy na temat czynników zagrożenia wpływających na ryzyko wystąpienia padaczki pourazowej (post-traumatic epilepsy – PTE). Czas od urazu do rozwoju padaczki jest okazją do zrozumienia mechanizmów leżących u podstaw zmian powstających w mózgu i sposobów ich ujawnienia w odniesieniu do potencjalnych celów terapii przeciwpadaczkowej. Dokonano także przeglądu istniejących sposobów leczenia, zarówno zachowawczych, jak i chirurgicznych, oraz wyciągnięto wnioski, że obecne badania nie są dostosowane do różnicowania PTE od innych postaci ogniskowej padaczki. Na koniec zwrócono uwagę na rosnącą świadomość odnośnie do częstości i znaczenia napadów dysocjacyjnych po łagodnym TBI.
Słowa kluczowe: padaczka, urazowe uszkodzenie mózgu, napady dysocjacyjne
Keywords: epilepsy, traumatic brain injury, dissociative seizures

Neuroobrazowanie w otępieniu – aktualny stan wiedzy
Tłumaczenie artykułu:
Neurological update: neuroimaging in dementia

Streszczenie
Neuroobrazowanie w otępieniu poczyniło w ostatnich latach znaczący postęp, rzucając światło na diagnostyczne podtypy otępienia i przyczyniając się do prognozowania rokowania oraz monitorowania patologii. W tym artykule przeglądowym zawarto pewne aktualizacje w odniesieniu do rozumienia otępienia przy zastosowaniu obrazowania strukturalnego, pozytonowej tomografii emisyjnej (positron emission tomography – PET), badań połączeń strukturalnych i funkcjonalnych oraz przy użyciu dużych zbiorów danych (big data) i sztucznej inteligencji. Postęp, jaki dokonał się w metodach neuroobrazowania, pozwala na badanie zjawisk neuropatologicznych in vivo, dostarcza zestawu biomarkerów przyczyniających się do zrozumienia neurodegeneracji, które mogą również znaleźć zastosowanie w badaniach klinicznych. Ponadto warte podkreślenia jest znaczenie obrazowania wrażliwości ilościowej (quantitative susceptibility imaging) jako ekscytującej nowej techniki, która może okazać się czułym biomarkerem w wielu chorobach neurodegeneracyjnych. Istnieją pewne wyzwania związane z zastosowaniem nowatorskich technik obrazowania w praktyce klinicznej, zwłaszcza z opracowywaniem standardowych metodologii i rozwiązywaniem problemów regulacyjnych. Istnieje także prawdopodobieństwo, że pokonywanie tych przeszkód będzie zadaniem klinicystów. Dalsze wysiłki związane z zastosowaniem neuroobrazowania w celu zrozumienia mechanizmów neurodegeneracji i w praktyce klinicznej doprowadzą do zakończenia rewolucji w neuroobrazowaniu.
Słowa kluczowe: neuroobrazowanie, MRI, PET, łączność, tłumaczenie
Keywords: neuroimaging, MRI, PET, connectivity, translation

Język i zaburzenia językowe: od nauk podstawowych o układzie nerwowym do praktyki klinicznej
Tłumaczenie artykułu:
Language and language disorders: neuroscience to clinical practice

Streszczenie
Zaburzenia językowe występują często w praktyce neurologicznej, ale ich odpowiednie rozpoznanie i opis mogą stanowić problem. W przeglądzie tym podsumowano główne punkty pomocne w zrozumieniu zaburzeń językowych i organizacji języka w mózgu. Opisano metody oceny zaburzeń językowych przyłóżkowo lub w poradni, a także leczenie i rehabilitację afazji. Ponadto opisano, jak dziedzina nauk o układzie nerwowym zapewnia nowe, komputerowe i neuronaukowe podejścia do zdrowienia i rehabilitacji afazji.

Bezpieczeństwo i skuteczność stosowania fumaranu dimetylu o opóźnionym uwalnianiu u pacjentów z postacią rzutowo-remisyjną stwardnienia rozsianego: 9 lat obserwacji w ramach badań DEFINE, CONFIRM i ENDORSE
Tłumaczenie artykułu:
Safety and efficacy of delayed-release dimethyl fumarate in patients with relapsing-remitting multiple sclerosis: 9 years’ follow up of DEFINE, CONFIRM, and ENDORSE

Streszczenie
Wprowadzenie. Przedstawiono bezpieczeństwo i skuteczność leczenia fumaranem dimetylu (dimethyl fumarate – DMF) pacjentów w 9-letnim badaniu ENDORSE. Zaprezentowano także dane dotyczące analizy liczby limfocytów.
Metody. Oceniano częstość występowania poważnych działań niepożądanych (serious adverse events – SAE), odstawienia leczenia z powodu działań niepożądanych (adverse events – AE), roczny wskaźnik rzutów (annualized relapse rate – ARR) i punktację w Rozszerzonej skali niepełnosprawności (Expanded Disability Status Scale – EDSS). Pacjenci byli leczeni DMF w dawce 240 mg 2 razy na dobę (BID) w grupach placebo/DMF (placebo przez lata 0-2/DMF przez lata 3-9) lub byli na stałym leczeniu (DMF/DMF); włączono nowo zdiagnozowanych pacjentów. U pacjentów z kohorty MRI badań DEFINE/CONFIRM co rok przeprowadzano ocenę metodą rezonansu magnetycznego (magnetic resonance imaging – MRI). W celu przeprowadzenia analizy liczby limfocytów zapoznano się z danymi od pierwszej ekspozycji na DMF.
Wyniki. Spośród 2079 osób, które ukończyły badań DEFINE/CONFIRM, 1736 zostało włączonych do badania ENDORSE i otrzymało ≥ 1 dawkę DMF. Kohorta MRI składała się z 530 pacjentów. W populacji ogólnej u 527 (30%) pacjentów wystąpiły SAE; w większości były to upadki i infekcje układu moczowego. W ciągu 9 lat leczenia DMF skorygowany ARR pozostawał niski (≤ 0,20). U pacjentów leczonych placebo w latach 0-2 spadek ARR był wyraźny dopiero w 3. roku. U pacjentów z grupy DMF/DMF i placebo/DMF odpowiednio u 73% i 74% pacjentów nie obserwowano potwierdzonej 24-tygodniowej progresji choroby. U większości pacjentów (około 70%) po 7 latach leczenia DMF nie stwierdzono nowych zmian T1 lub nowych/nowo powiększających się zmian T2 w porównaniu z poprzednimi obrazami MRI; roczna liczba nowych zmian hipointensywnych w czasie T1 i nowych/nowo powiększających się hiperintensywnych ognisk w czasie T2 wynosiła odpowiednio 0,6-0,8 i 0,9-2,0. Średnia procentowa zmian objętości mózgu od czasu badania początkowego dla ENDORSE (6 lat leczenia w ENDORSE) wynosiła –1,32% (zakres od –1,60% do –1,05%). Spośród 2513 pacjentów, u których zbadano liczbę limfocytów, u 2470 wykonano ≥ 1 badanie kontrolne po ocenie początkowej, u 53 osób doszło do wystąpienia poważnej, długo utrzymującej się limfopenii i chorych tych obserwowano przez 11 lat; częstość występowania poważnej infekcji nie była wyższa niż u pacjentów, u których przez cały czas bezwzględna liczba limfocytów (absolute lymphocyte count – ALC) wynosiła ≥ dolnej granicy normy (lower limit of normal – LLN). U pacjentów z limfopenią podczas leczenia DMF i ALC < 0,91 × 109/l przy odstawieniu leczenia (n = 138) mediana czasu do powrotu ALC ≥ LLN wynosiła 7 tygodni po odstawieniu leku.
Wnioski. U pacjentów kontynuujących leczenie DMF aż do 11 lat obserwowano utrzymujące się bezpieczeństwo i skuteczność terapii, co wskazuje na to, że lek ten stanowi długofalową opcję leczenia dla pacjentów z postacią rzutowo-remisyjną stwardnienia rozsianego.
Rejestracja próby klinicznej. Identyfikatory w ClinicalTrials.gov, NCT00835770 (ENDORSE); NCT00420212 (DEFINE); NCT00451451 (CONFIRM).
Słowa kluczowe: fumaran dimetylu o opóźnionym uwalnianiu, skuteczność, stwardnienie rozsiane, nowo zdiagnozowane, bezpieczeństwo
Keywords: delayed-release dimethyl fumarate, efficacy, multiple sclerosis, newly diagnosed, safety