Neurologia Praktyczna 2/2024

Immunobiologia zapalenia mózgu wywołanego przez wirusa opryszczki zwykłej (Herpes simplex) i autoimmunizacja powirusowa

Tłumaczenie artykułu:

The immunobiology of herpes simplex virus encephalitis and post-viral autoimmunity

Streszczenie

Opryszczkowe zapalenie mózgu (herpes simplex encephalitis – HSE) jest główną przyczyną pozaepidemicznego zapalenia mózgu w krajach rozwiniętych, a śmiertelność i chorobowość pozostają wysokie, pomimo leczenia przeciwwirusowego. Wystąpienie autoimmunologicznego zapalenia mózgu po HSE odsłania nowy wzorzec immunologiczny w chorobie spowodowanej autoprzeciwciałami. Uproszczona ocena mechanizmów immunobiologicznych w HSE ma decydujące znaczenie dla dokładnego przeanalizowania początków powirusowej autoimmunizacji i jest racjonalną podstawą wyboru immunologicznych metod leczenia. W artykule zawarto przegląd najnowszych dowodów na fenotypową progresję i immunobiologię tkwiącą u podstaw HSE, w tym środowisko cytokin/chemokin, rolę receptorów rozpoznania patogenu, immunizacji limfocytów T i B oraz istotnych wrodzonych błędów układu odpornościowego. Ponadto przedstawiono współczesny przegląd opublikowanych przypadków ze złożonej kohorty 110 pacjentów chorych na autoimmunologiczne zapalenie mózgu po przechorowaniu HSE. Połączono w całość nowatorskie mechanizmy autoimmunizacji w głębokich węzłach limfa tycznych szyi w celu zbadania hipotez dotyczących autoimmunologicznego zapalenia mózgu po HSE oraz skonfrontowania ich z mechanizmami molekularnej mimikry i innymi. Dokonano też przeglądu koncepcji translacyjnych dotyczących sytuacji, gdy obserwuje się autoprzeciwciała powierzchniowe neurogleju w innych chorobach neuroinfekcyjnych oraz tych, które przebiegają z uszkodzeniem mózgu: urazowym obrażeniu mózgu, udarze niedokrwiennym i chorobie neurozwyrodnieniowej. Ogólnie biorąc, obraz kliniczny i immunologiczny HSE jest ważną i rozwijającą się dziedziną, w której powinno wkrótce pojawić się precyzyjne leczenie immunologiczne.

Słowa kluczowe: autoimmunologiczne zapalenie mózgu, opryszczkowe zapalenie mózgu, immunologia, leczenie immunologiczne, wirusowe zapalenie mózgu

Keywords: autoimmune encephalitis, herpes simplex virus encephalitis, immunology, immunotherapeutics, viral encephalitis

Rozpoznanie, leczenie i postępowanie długoterminowe w niedoborze witaminy B₁₂ u dorosłych: konsensus ekspertów wypracowany metodą delficką

Tłumaczenie artykułu:

Diagnosis, treatment and long-term management of vitamin B12 deficiency in adults: a Delphi expert consensus

Streszczenie

Wstęp i cele. Niedobór witaminy B₁₂ może powodować wystąpienie różnorodnych objawów, które mogą być nieodwracalne, jeśli w odpowiednim czasie nie zostaną rozpoznane i poddane leczeniu. Naszym celem było opracowanie szeroko zakrojonego, zaakceptowanego przez ekspertów konsensusu w sprawie wskazówek dotyczących praktyki rozpoznawania i leczenia niedoboru witaminy B₁₂.

Metody. Przeprowadzono przegląd piśmiennictwa publikowanego w PubMed od stycznia 2003 r. Dane wykorzystano do zaprojektowania dwuetapowego badania metodą delficką ukierunkowanego na określenie poziomu konsensusu wśród 42 ekspertów.

Wyniki. Paneliści byli zgodni co do konieczności zmian edukacyjno-organizacyjnych w dotychczasowej praktyce odnoszącej się do rozpoznawania i leczenia niedoboru witaminy B₁₂. Za najistotniejsze w ustalaniu rozpoznania należy uznać objawy kliniczne. Istnieje zgoda co do tego, że stężenie witaminy B₁₂ w surowicy jest przydatne jako marker przesiewowy, a oznaczenia poziomu kwasu metylomalonowego lub homocysteiny mogą pomóc w ustaleniu rozpoznania. Styl życia pacjenta, historia choroby i przyjmowane leki mogą dostarczyć wskazówek na temat przyczyn niedoboru witaminy B₁₂. Niezależnie od przyczyny niedoboru

Słowa kluczowe: rozpoznanie, neuropatia, obniżenie funkcji poznawczych, niedokrwistość, leczenie, niedobór witaminy B₁₂

Keywords: diagnosis, neuropathy, cognitive decline, anemia, treatment, vitamin B12 deficiency

Obrazowanie siatkówki w celu oceny ryzyka wystąpienia udaru mózgu: przegląd systematyczny

Tłumaczenie artykułu:

Retinal imaging for the assessment of stroke risk: a systematic review

Streszczenie

Założenie. Udar mózgu jest jedną z wiodących przyczyn chorobowości i śmiertelności. Obrazowanie siatkówki umożliwia nieinwazyjną ocenę mikrokrążenia. Metoda ta zyskuje coraz większe zainteresowanie jako narzędzie do oceny układu krążenia i ryzyka wystąpienia udaru mózgu.

Metody. W celu znalezienia badań prospektywnych, w których ocenia się rolę markerów biologicznych pochodzących z obrazowania siatkówki jako wskaźników ryzyka wystąpienia udaru mózgu, przeszukiwano piśmiennictwo biomedyczne.

Wyniki. Do tego systematycznego przeglądu włączono 24 badania. Dostępne dowody wskazują, że poszerzenie żyłek siatkówki, niższy wymiar fraktalny, wzmożona krętość tętniczek, obecność retinopatii oraz obecność zatorów siatkówki wiążą się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia udaru mózgu. Słabsze dowody przemawiają za tym, że węższe tętniczki i pojedyncze oznaki retinopatii, np. mikro tętniaki oraz miejscowe uciski tętniczo-żylne, wiążą się ze zwiększonym ryzykiem udaru mózgu. W tym przeglądzie stwierdzono trzy modele wykorzystujące algorytmy sztucznej inteligencji do analizy obrazów siatkówki w celu przewidywania wystąpienia udaru. Dwa z nich skoncentrowane były na fotografiach dna oka, w jednym posługiwano się obrazami optycznej koherencyjnej tomografii (optical coherence tomography – OCT). Zbudowane modele spisywały się podobnie jak konwencjonalne skale oceny ryzyka i nie przewyższały ich istotnie pod względem wydajności. Obrazowanie OCT zastosowano jedynie w dwóch badaniach zidentyfikowanych w tym przeglądzie, mimo większej wymiarowości tych danych.

Wniosek. Jakkolwiek istnieją silne dowody, że wyniki obrazowania siatkówki można stosować w celu oceny ryzyka wystąpienia udaru mózgu, obecnie nie ma modelu predykcyjnego, który znacząco przewyższałby konwencjonalne skale ryzyka. W celu opracowania przydatnych klinicznie narzędzi w przyszłych badaniach należy się skupić na wykorzystaniu algorytmów głębokiego uczenia się, na walidacji w kohortach zewnętrznych oraz na analizie obrazów OCT.

Słowa kluczowe: udar mózgu, sztuczna inteligencja, prognoza, wskaźniki biologiczne, siatkówka, głębokie uczenie się

Keywords: stroke, artificial intelligence, prediction, biomarkers, retina, deep learning

Okrelizumab redukuje zanik kory mózgowej i głębokiej istoty szarej w porównaniu z modulatorem receptora S1P u osób ze stwardnieniem rozsianym

Tłumaczenie artykułu:

Ocrelizumab reduces cortical and deep grey matter loss compared to the S1P-receptor modulator in multiple sclerosis

Streszczenie

Wprowadzenie. Okrelizumab (OCR) i fingolimod (FGL) to dwa bardzo skuteczne leki stosowane w leczeniu stwardnienia rozsianego. Oprócz silnej aktywności przeciw zapalnej prawdopodobnie mogą one ograniczać neurodegenerację.

Cel. Porównanie wpływu OCR i FGL na kliniczne i radiologiczne (obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego, magnetic resonance imaging – MRI) punkty końcowe.

Metody. 95 pacjentów z postacią rzutowo-remisyjną stwardnienia rozsianego (57 OCR, 38 FGL) było obserwowanych przez 36 miesięcy. Przeprowadzono badanie MRI o mocy 3 Tesli na początku i po 24 miesiącach. Oceniono roczną częstość rzutów, wynik w Rozszerzonej skali niepełnosprawności (expanded disability status scale – EDSS), nowe zmiany korowe i w istocie białej oraz utratę miejscowej objętości kory i głębokiej istoty szarej.

Wyniki. OCR zmniejszył wskaźnik rzutów z 0,48 do 0,04, FGL z 0,32 do 0,05 (obie wartości p < 0,001). W grupie OCR, w porównaniu z grupą FGL, zanotowano mniej nowych zmian w istocie białej (12% wobec 32%; p = 0,005), nie stwierdzono różnic dotyczących nowych zmian korowych, nastąpiła mniejsza utrata objętości głębokiej istoty szarej (−0,12% wobec −0,66%; p = 0,002; d Cohena = 0,54), mniejsza zmiana ogólnej grubości kory (−0,45% wobec −0,70%; p = 0,036; d Cohena = 0,42) oraz mniejsza utrata grubości/objętości kory w kilku szczególnych regionach, w tym w zakręcie ciemieniowym (zakres d Cohena: 0,65-0,71), zakręcie czołowym (zakres d Cohena: 0,47-0,60), zakręcie obręczy (zakres d Cohena: 0,41-0,72), wyspie (d Cohena = 0,36), móżdżku (kora: d Cohena = 0,72, istota biała: d Cohena = 0,44), skorupie (d Cohena = 0,35) i wzgórzu (d Cohena = 0,31). Wpływ na zmiany grubości w niektórych regionach potwierdzono u pacjentów bez zmian ogniskowych.

Wnioski. W porównaniu z grupą otrzymującą FGL u pacjentów leczonych OCR wykazano większe zahamowanie powstawania ogniskowych zmian w MRI i mniejszą utratę objętości kory oraz głębokiej istoty szarej.

Słowa kluczowe: stwardnienie rozsiane, okrelizumab, zanik mózgu, zmiany korowe, neurodegeneracja

Keywords: multiple sclerosis, ocrelizumab, brain atrophy, cortical lesions, neurodegeneration

Profilaktyka i leczenie powikłań krwotocznych terapii reperfuzyjnej udaru niedokrwiennego mózgu

Prevention and treatment of reperfusion therapies of acute ischaemic stroke

Piotr Sobolewski, Grzegorz Kozera

Streszczenie

Choroby naczyniowe ośrodkowego układu nerwowego (OUN), w tym najczęściej występujący udar niedokrwienny mózgu, stanowią wciąż bardzo ważne wyzwanie medyczne i społeczne XXI w. Rekomendowanymi obecnie metodami leczenia ostrej fazy udaru niedokrwiennego mózgu są terapie reperfuzyjne: dożylne leczenie trombolityczne z użyciem rekombinowanych tkankowych aktywatorów plazminogenu oraz terapia endowaskularna – trombektomia mechaniczna. Ich najpoważniejsze powikłanie to krwawienie do OUN, w szczególności objawowe krwotoki śródmózgowe. W niniejszym artykule omówiono przyczyny i mechanizmy patofizjologiczne mózgowych powikłań krwotocznych terapii reperfuzyjnych, ich klasyfikację, symptomatologię, metody diagnostyki oraz obowiązujące standardy leczenia. W artykule przedstawiono również sposoby profilaktyki powikłań krwotocznych terapii reperfuzyjnej z uwzględnieniem dostępnych form farmakoterapii

oraz postulowanych metod neuroprotekcji.

Abstract

Vascular diseases of the central nervous system, especially the most common ischaemic stroke, remains a crucial challenge for the health care systems of the 21st century. The currently recommended treatments of the acute phase of ischaemic stroke are reperfusion therapies: intravenous thrombolysis with use of recombinant tissue plasminogen activators and endovascular therapy – mechanical thrombectomy. Hemorrhagic events, especially symptomatic intracerebral hemorrhages are the most serious complications of reperfusion therapies. Following article discusses the backgrounds and pathophysiological mechanisms of hemorrhagic complications of cerebral reperfusion therapies, their classification, symptomatology, methods and treatments. The article also broaches their prevention issues, taking into account available forms of pharmacotherapy and postulated methods of neuroprotection.

Słowa kluczowe: udar niedokrwienny mózgu, tromboliza mózgowa, trombektomia mechaniczna, powikłania krwotoczne

Keywords: ischaemic stroke, cerebral thrombolysis, mechanical thrombectomy, hemorrhagic complications

Ból głowy o typie napięciowym – bieżący stan wiedzy

Tension-type headache – state of the art

Dominik Kobylarek, Patrycja Krysiak, Maximilian Ciechanowski, Amelia Ilnicka, Paulina Horwat

Streszczenie

Bóle głowy o typie napięciowym rozpoznawane są według kryteriów International Classification of Headache Disorders z 2018 r. To najczęstszy typ pierwotnych bólów głowy, a często pozostaje nierozpoznawany przez lekarzy ze względu na swoją umiarkowaną intensywność i skuteczne opanowanie dolegliwości za pomocą leków pobieranych bez recepty. Konsekwencje zaniedbania właściwego postępowania terapeutycznego u chorych z tym typem bólu głowy mogą skutkować przejściem epizodycznych bólów głowy o typie napięciowym w przewlekłe, które istotnie utrudniają codzienne funkcjonowanie pacjenta. W niniejszej pracy omówiono kryteria rozpoznawania, etiologię oraz leczenie bólów głowy o typie napięciowym.

Abstract

The 2018 International Classification of Headache Disorders criteria are used to diagnose tension type headache. As the most common type of primary headache, it is often unrecognized by clinicians because of its moderate intensity and effective pain control with over-the-counter drugs. In this review we present current diagnostic criteria and the contemporary state of knowledge concerning the aetiology with latest treatment recommendations of tension-type headache.

Słowa kluczowe: ból głowy o typie napięciowym, przewlekłe napięciowe bóle głowy, dzienniczek napięciowych bólów głowy

Keywords: tension-type headache, chronic tension-type headache, tension-type headache diary