Przegląd Pediatryczny 4/2021

Zalecenia Konsultantów krajowych w sprawie szczepień przeciwko SARS-CoV-2 u dzieci z chorobami nowotworowymi lub po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych
Recommendations of National Consultants on vaccination against SARS-CoV-2 in children with malignancies or after hematopoietic cell transplantation
Jan Styczyński, Sylwia Kołtan

Streszczenie
W związku z narastającą liczbą zakażeń SARS-CoV-2 i ryzykiem poważniejszego przebiegu COVID-19 u zdrowych dzieci należy wnioskować, że pacjenci pediatryczni z dysfunkcjami immunologicznymi mogą być tym bardziej narażeni na ciężki przebieg choroby, ze zgonem włącznie. Dlatego niezwykle ważne jest opracowanie i promowanie szczepień ochronnych w tej szczególnej grupie. Niniejsza propozycja Konsultantów krajowych w dziedzinie hematologii i onkologii dziecięcej oraz immunologii klinicznej opiera się głownie na rekomendacjach ECIL-9. Ze względu na zdobywaną wiedzę i szybko zmieniające się rekomendacje rożnych gremiów [np. Center for Disease Control (CDC), Food and Drug Administration (FDA), European Medicines Agency (EMA)] konieczna jest stała aktualizacja zaleceń, a także indywidualna ocena bilansu ryzyko/korzyść w odniesieniu do pacjentów ze szczególnie dużym ryzykiem słabej odpowiedzi poszczepiennej.
Słowa kluczowe: dzieci, szczepienia, COVID, choroby nowotworowe, przeszczepienie, HCT

Leczenie wodobrzusza u dzieci z marskością wątroby
Management of ascites in children with cirrhosis
Joanna Ryżko, Ryszard Grenda, Irena Jankowska

Streszczenie
Do najistotniejszych objawów marskości wątroby należy wodobrzusze. Ważną rolę w jego powstaniu odgrywa nadciśnienie wrotne i retencja sodu w wyniku zaburzenia czynności nerek. W artykule przedstawiono zasady postępowania w wypadku wystąpienia wodobrzusza u dzieci z marskością wątroby.
Słowa kluczowe: marskość wątroby, dzieci, wodobrzusze, zespół wątrobowo-nerkowy

Błahe i poważne przyczyny konsultacji kardiologicznych u dzieci i młodzieży w czasie pandemii COVID-19. Wybrane problemy
Insignificant and serious reasons for cardiological consultations in children and adolescents during the COVID-19 pandemic. Selected problems
Aleksandra Morka, Magdalena Czerżyńska, Bogusław Mazurek, Ewa Moric-Janiszewska, Sebastian Stec, Lesław Szydłowski

Streszczenie
Problemy kardiologiczne u dzieci są częstym powodem konsultacji przeprowadzanych w trybie dyżurowym. Obecnie w związku z pandemią wywołaną wirusem SARS-CoV-2 zachodzi konieczność ograniczania niepotrzebnych kontaktów i wszelkie konsultacje powinny być uzasadnione. Istnieją jednak problemy kardiologiczne, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia dziecka, wśród błahych powodów konsultacji mogą być istotne nieprawidłowości wymagające szczegółowej diagnostyki i podjęcia leczenia. Z tego powodu lekarz rodzinny czy lekarz pediatra powinien przeprowadzić rzetelną ocenę wstępną uwzględniającą to, czy konsultacja kardiologiczna jest konieczna. Jeżeli tak, to czy trzeba ją odbyć w trybie nagłym, czy może być badaniem zaplanowanym.
Słowa kluczowe: konsultacja kardiologiczna, dzieci, szmery, omdlenia, arytmia

Rola profilaktyki przed- i poekspozycyjnej zakażeń wirusem wścieklizny u dzieci
The role of pre- and post-exposure prophylaxis of Rabies virus infection in children
Katarzyna Zabłocka, Anna Wieczorek, Aleksandra Ostrowska, Carlo Bieńkowski, Maria Pokorska-Śpiewak

Streszczenie
Wścieklizna jest śmiertelną chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa z rodzaju Lyssavirus, z rodziny Rhabdoviridae. Do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku ugryzienia człowieka przez chore zwierzę. Od ponad dekady nie odnotowano w Polsce przypadków zachorowania na wściekliznę wśród ludzi. Nie oznacza to jednak, że zagrożenie to zostało całkowicie wyeliminowane. Nadal stwierdzane są przypadki zakażeń wśród zwierząt. Leczenie wścieklizny ma charakter wyłącznie objawowy, a brak skutecznej metody zwalczania wirusa w organizmie nieuchronnie prowadzi do zgonu chorego. Istotną rolę w zapobieganiu szerzenia się choroby odgrywa właściwa profilaktyka. W sytuacji bezpośredniego narażenia na czynnik zakaźny, oprócz odpowiedniego oczyszczenia rany, stosuje się procedurę poekspozycyjną w postaci uodpornienia czynnego lub czynno-biernego, polegającą na podaniu cyklu szczepień zgodnie ze schematem pięciodawkowym (Essen – kolejne dawki odpowiednio w dniach: 0., 3., 7., 14. i 28.) lub czterodawkowym (Zagrzeb – dwie dawki w dniu 0., a następnie po jednej w dniach: 7. i 21.) oraz ewentualnie swoistej immunoglobuliny. Osobom uprzednio uodpornionym podaje się dwie dawki szczepienia w dniach: 0. i 3. W przypadku osób narażonych na kontakt z patogenem w sytuacjach zawodowych lub podczas podroży podaje się trzy dawki szczepienia przedekspozycyjnego w dniach: 0., 7. i 28. (lub 21.) oraz dawkę przypominającą po upływie roku. Należy pamiętać, że wściekliźnie można skutecznie zapobiegać jedynie dzięki odpowiedniej profilaktyce, dlatego warto edukować rodziców o konieczności jej wdrażania u dzieci i uświadamiać właścicieli zwierząt o potrzebie ich szczepienia.
Słowa kluczowe: wścieklizna, profilaktyka poekspozycyjna, szczepienie

Endometrioza jako przyczyna bólu podbrzusza i bolesnego miesiączkowania u dziewczynek
Endometriosis as a cause of lower abdominal pain and dysmenorrhea in girls
Magdalena Kajdos, Dorota Kolasa-Zwierzchowska, Tomasz Stetkiewicz, Marek Nowak, Krzysztof Szyłło

Streszczenie
Bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea) dotyka od 50% do 90% dziewczynek i młodych kobiet. Stanowi istotny problem w tej grupie wiekowej, ponieważ negatywnie wpływa na ogólny stan zdrowia dziecka i jego stan emocjonalny. Jest jedną z głównych przyczyn absencji w szkole nastoletnich dziewczynek. 90% bolesnego miesiączkowania spowodowane jest fizjologicznymi procesami zachodzącymi w czasie owulacyjnych cykli miesiączkowych. W pozostałych przypadkach należy upatrywać patologię w obrębie miednicy mniejszej, zwłaszcza przy braku poprawy po zastosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych i dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej. Endometrioza jest jedną z częstszych przyczyn wtórnego bolesnego miesiączkowania. Dotyka coraz młodszych dziewczynek, w tym tych jeszcze niemiesiączkujących. Rozpoznanie i leczenie tego schorzenia jest trudne. Nierzadko wymaga współpracy kilku specjalistów przed ustaleniem ostatecznego rozpoznania. W leczeniu endometriozy stosuje się farmakoterapię oraz metody zabiegowe.
Słowa kluczowe: nastolatki, bolesne miesiączkowanie, endometrioza

Suplementacja witaminy K u noworodków
Supplementation of vitamin K in newborns
Katarzyna Dziedzic, Elżbieta Jakubowska-Pietkiewicz

Streszczenie
Witaminę K odkryto prawie 100 lat temu i od tego czasu nieustannie jest ona przedmiotem badań wielu naukowców. W kwietniu 2016 r. opublikowano wytyczne European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition dotyczące profilaktyki krwawienia z niedoboru witaminy K, w których pojawiała się rekomendacja co do konieczności przygotowania lokalnych wytycznych i monitorowania przypadków tych krwawień. Ma to na celu zapewnienie przestrzegania zaleceń i ocenę ich skuteczności. Rok 2016 był przełomowy dla stosowania witaminy K w grupie noworodków również w Polsce. Wówczas opublikowano nowe zalecenia dotyczące suplementacji tej witaminy, które wywołały liczne spory. Od tego czasu trwają dyskusje nad wskazaniem optymalnej drogi podaży i skutecznej dawki zapobiegającej krwawieniom z niedoboru witaminy K. Liczne badania wskazują, że zalecane przed 2016 r. dawki 25 μg/dobę i 150 μg/dobę witaminy K u dzieci karmionych piersią nie zapobiegają krwawieniom z niedoboru witaminy K. Obecnie kluczową rolę w profilaktyce krwawienia z niedoboru witaminy K odgrywa domięśniowa podaż 1 mg witaminy K po urodzeniu. Profilaktykę wyłącznie drogą doustną należy stosować, jeśli występują przeciwwskazania do iniekcji i u dzieci, których rodzice odmawiają domięśniowego podania witaminy K. Obowiązujące schematy profilaktyki różnią się między krajami co do dawki witaminy K, jej drogi podania i liczby dawek.
Słowa kluczowe: witamina K, noworodek, krwawienie z niedoboru witaminy K

Analiza wybranych czynników ryzyka oparzenia u dzieci
Analysis of selected burn risk factors in children
Leszek Marzec, Grażyna Skotnicka-Klonowicz, Janusz Piotr Sikora

Streszczenie
Oparzenia wśród dzieci zdarzają się często i dotyczą ponad połowy wszystkich oparzeń na świecie. Istotny wpływ na ich występowanie mają m.in. czynniki demograficzne, socjalne, miejsce zamieszkania oraz pora roku i dnia, ale rozwój cywilizacyjny może ten wpływ różnicować.
Cel pracy. Sprawdzenie, czy wybrane czynniki ryzyka oparzeń u dzieci, takie jak płeć, wiek, miejsce zamieszkania, pora roku i pora dnia, pozostają nadal aktualne.
Materiał i metody. Analiza retrospektywna dotyczyła 117 historii chorób dzieci do 18. r.ż., przyjętych w ciągu 24 godzin od oparzenia na Oddział Chirurgii Dziecięcej Szpitala Wojewódzkiego im. Zofii z Zamoyskich Tarnowskiej w Tarnobrzegu w okresie 1.01.2014-31.12.2017. Analizowano wybrane czynniki ryzyka oparzenia, takie jak: płeć, wiek, miejsce zamieszkania, porę roku i porę dnia. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej i porównano z wynikami prac innych autorów.
Wyniki. W analizowanym materiale stwierdzono brak istotnego wpływu na częstość oparzeń: płci (p = 0,079), miejsca zamieszkania (p = 0,698) i pory roku (p = 0,095). Wykazano natomiast istotny wpływ wieku – częstsze występowanie oparzeń w wieku 2-3 lat (p < 0,001) – i sporadyczność występowania oparzeń w nocy (p < 0,001).
Wnioski. Uzyskane wyniki badania własnego wskazują na brak wpływu globalnie zmieniających się warunków życia na czynniki ryzyka oparzeń u dzieci. Jednocześnie potwierdzono, że najistotniejszym czynnikiem ryzyka oparzeń jest wiek dziecka, szczególnie do 3. r.ż.
Słowa kluczowe: oparzenie, dziecko, czynniki ryzyka

Ocena seroprewalencji i czynników ryzyka występowania zakażenia Toxocara spp. wśród dzieci w trakcie leczenia onkologicznego
Assessment of seroprevalence and risk factors for Toxocara spp. in children under oncological treatment
Aleksandra Oszer, Bartłomiej Pawlik, Justyna Walenciak, Monika Zjawiona, Joanna Trelińska, Beata Zalewska-Szewczyk, Wojciech Młynarski, Szymon Janczar

Streszczenie
Wstęp. Toksokaroza jest chorobą pasożytniczą wywoływaną przez larwy glisty psiej (Toxocara canis) lub glisty kociej (Toxocara cati). Ze względu na nieswoiste objawy choroba ta często stwarza trudności diagnostyczne. Dzieci w trakcie leczenia onkologicznego mają obniżoną odporność, co zwiększa ryzyko chorób bakteryjnych, wirusowych i pasożytniczych. Celem badania była ocena częstości występowania i czynników ryzyka zakażenia Toxocara spp. wśród dzieci w trakcie leczenia onkologicznego.
Materiał i metody. Badanie przeprowadzono wśród 106 dzieci, w tym 48 dziewcząt i 58 chłopców, w wieku od 9 miesięcy do 17 lat, pozostających pod opieką Kliniki Pediatrii, Onkologii i Hematologii. Wykonano badania serologiczne w kierunku Toxocara spp. (ELISA IgG) i oznaczenie stężenia immunoglobuliny E w surowicy. Wśród pacjentów i ich opiekunów zebrano ponadto krotką ankietę dotyczącą: miejsca zamieszkania, posiadania zwierzęcia domowego, rozpoznania choroby zasadniczej i stosowania immunoglobulin w trakcie leczenia.
Wyniki badań. Pozytywny wynik badania w kierunku zakażenia Toxocara spp. uzyskano u 8 pacjentów, nierozstrzygający u 5 dzieci. Seroprewalencję oszacowano na ok. 12% populacji dzieci leczonych z powodu chorób onkologicznych. Wśród tej grupy u 2 pacjentów obserwowano jednoczesny wzrost stężenia IgE, u jednego z nich wiązało się to również z przewlekłymi objawami zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych. Po zastosowaniu leczenia celowanego (albendazolu) uzyskano poprawę. Nie znaleziono statystycznie istotnego związku między zakażeniem a wiekiem, płcią, posiadaniem zwierzęcia czy rodzajem choroby zasadniczej. Jedynie zamieszkiwanie na terenach wiejskich istotnie zwiększało ryzyko zakażenia.
Wnioski. Toksokaroza jest częstą chorobą pasożytniczą i może wystąpić u dzieci w trakcie leczenia onkologicznego. W naszym badaniu nie stwierdzono istotnych czynników ryzyka zakażenia Toxocara, które pozwoliłyby wyróżnić grupę pacjentów ze szczególnymi wskazaniami do wykluczenia tego zakażenia. W związku z tym zaleca się oznaczanie miana przeciwciał IgG w kierunku Toxocara spp. u każdego dziecka w trakcie leczenia onkologicznego z przewlekłymi, niewyjaśnionymi objawami ze strony dróg oddechowych, wątroby, skory, mózgowia, narządu wzroku i/lub z eozynofilią.
Słowa kluczowe: Toxocara spp., choroby onkologiczne, dzieci

Krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego u niemowlęcia – diagnostyka różnicowa na podstawie przypadku
Lower gastrointestinal bleeding in infants – case based differential diagnosis
Tomasz Krakowiak, Małgorzata Modzelewska-Hołyńska, Ewa Toporowska-Kowalska

Streszczenie
Krwawienie z przewodu pokarmowego u dzieci stanowi niepokojący objaw kliniczny, który może wynikać zarówno z chorób ogólnoustrojowych, jak i patologii w zakresie przewodu pokarmowego. Ostre krwawienie u małego dziecka w związku ze stosunkowo małą objętością krwi krążącej może stanowić ryzyko rozwinięcia się wstrząsu hipowolemicznego. W związku z tym pacjenci wymagają szerokiej diagnostyki różnicowej, z uwzględnieniem badań laboratoryjnych i specjalistycznych.
Słowa kluczowe: pediatria, krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, alergia pokarmowa

Autoimmunologiczne zapalenie mózgu z przeciwciałami przeciwko receptorom NMDA u 13-letniej pacjentki – studium przypadku
Autoimmune encephalitis with anti-NMDA receptor antibodies in a 13-year-old patient – a case study
Iwona Klisowska, Mariola Seń, Barbara Grabowska, Karolina Chwast

Streszczenie
Wprowadzenie. Autoimmunologiczne zapalenie mózgu z przeciwciałami przeciwko receptorom N-metyl-D-asparaginowym (anti-N-methyl-D-aspartate receptor – NMDAR) po raz pierwszy opisano w 2007 r. W większości przypadków obecność przeciwciał anty-NMDAR to paraneoplastyczny objaw pierwotnego guza – najczęściej potworniaka jajników. We wczesnym stadium choroby występują objawy psychiatryczne, później – neurologiczne. Choroba pierwotnie została opisana jako paranowotworowa.
Cel pracy. Zobrazowanie przebiegu diagnostyki i leczenia oraz problemów pielęgnacyjnych u 13-letniej pacjentki.
Materiał i metody. W opracowaniu zastosowano metodę case study i przedstawiono proces pielęgnowania pacjentki, a także analizę dokumentacji medycznej i wywiad.
Wyniki. Opisywana choroba neurologiczna jest mało znanym, uleczalnym schorzeniem, którego leczenie przyczynowe jest możliwe w przypadku poznania etiologii. Istotnym elementem w leczeniu i pielęgnacji jest badanie fizykalne ze szczegółowo zebranym wywiadem pozwalającym na zaplanowanie terapii i procesu pielęgnacyjnego. Ważnym celem leczenia u młodych chorych jest immunoterapia pierwszego rzutu.
Wnioski. 1. W opiece pielęgniarskiej nad pacjentem chorym na autoimmunologiczne zapalenie mózgu nie ma opracowanych standardów ani schematów. 2. Opieka powinna opierać się na wielokierunkowym i indywidualnym traktowaniu chorego ze względu na szerokie spektrum objawów. 3. Wyjątkowe wsparcie dziecka chorego na autoimmunologiczne zapalenie mózgu ze strony całego interdyscyplinarnego zespołu terapeutycznego jest wskazane ze względu na złożoność problemów nie tylko z obszaru funkcjonowania układu nerwowego, ale także ze wszystkich układów całego organizmu.
Słowa kluczowe: zapalenie mózgu, dziecko, opieka pielęgniarska

Zespoł Beckwitha-Wiedemanna – trudności diagnostyczne u dzieci urodzonych przedwcześnie i z ciąży bliźniaczej
Beckwith-Wiedemann syndrome – diagnostic difficulties in preterm and twin pregnancies
Żaneta Malczyk, Ewelina Dąbrowska, Małgorzata Morawiecka -Pietrzak, Anna Jarzumbek, Katarzyna Ziora

Streszczenie
Zespół Beckwitha-Wiedemanna (BWS) jest uwarunkowanym genetycznie zespołem wad wrodzonych. Pacjentów z BWS z uwagi na zwiększone ryzyko wystąpienia guzów embrionalnych należy objąć skriningiem onkologicznym. Znajomość objawów klinicznych charakterystycznych dla tego zespołu wśród neonatologów i pediatrów może się przyczynić do szybszej jego diagnostyki i zapewnienia opieki wielospecjalistycznej już na wczesnym etapie rozwoju dziecka. Celem pracy jest przedstawienie typowych objawów zespołu Beckwitha-Wiedemanna, którego wystąpienie w ciąży dizygotycznej jest rzadko opisywane w literaturze.
Słowa kluczowe: zespół Beckwitha-Wiedemanna, przepuklina pępowinowa, przerost języka, bliźniak dizygotyczny