Przegląd Pediatryczny 2/2021

Postępowanie z dzieckiem z wieloukładowym zespołem zapalnym powiązanym z COVID-19
Approach to a child with pediatric inflammatory multisystem syndrome with COVID-19
Magdalena Okarska-Napierała, Kamila Ludwikowska, Teresa Jackowska, Janusz Książyk, Piotr Buda, Artur Mazur, Leszek Szenborn, Bożena Werner, Jacek Wysocki, Ernest Kuchar

Streszczenie
Dziecięcy wieloukładowy zespół zapalny powiązany z COVID-19 (pediatric inflammatory multisystem syndrome – PIMS) to nowa jednostka chorobowa, występująca u dzieci i młodych dorosłych, związana z przebytym zakażeniem wirusem SARS-CoV-2. Pierwsze przypadki PIMS stwierdzono w Polsce w maju 2020 r. Od października 2020 r. obserwowano znaczne zwiększenie liczby przypadków nowej choroby, co odzwierciedlało zwiększoną zapadalność na zakażenie SARS-CoV-2 w populacji dziecięcej. U podłoża PIMS leży dysregulacja układu odpornościowego następująca w okresie ok. 4 tygodni po przebyciu zakażenia SARS-CoV-2. Rozpoznanie opiera się na spełnieniu kryteriów klinicznych (w tym występowanie gorączki i niewydolności wielonarządowej) i laboratoryjnych (zwiększone wskaźniki zapalne), po wykluczeniu innych przyczyn. Do najczęstszych powikłań należą zaburzenia kardiologiczne, w tym ostre uszkodzenie mięśnia sercowego z obniżoną frakcją wyrzutową lewej komory, wstrząs, nieprawidłowości w obrębie tętnic wieńcowych i zaburzenia rytmu serca. Śmiertelność w krajach Europy Zachodniej i w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej (USA) wynosi ok. 2%. Odpowiednie postępowanie, w tym monitorowanie, podtrzymywanie funkcji życiowych oraz leczenie immunomodulujące, pozwala na szybki powrót do pełni zdrowia zdecydowanej większości pacjentów. Poniższy dokument stanowi wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego wobec dzieci z podejrzeniem PIMS w Polsce.
Niniejsza publikacja stanowi aktualizację dotychczasowych wytycznych. Najistotniejsze zmiany dotyczą leczenia, przede wszystkim steroidoterapii oraz leczenia przeciwpłytkowego.
Słowa kluczowe: choroba Kawasakiego, MIS-C, choroba zapalna, powikłania późne, niekrzepliwość, zmiany zatorowo-zakrzepowe

Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci
Nutrition of healthy term infants. Recommendations of the Polish Society for Paediatrics Gastroenterology, Hepatology and Nutrition
Hanna Szajewska, Piotr Socha, Andrea Horvath, Anna Rybak, Bartłomiej M. Zalewski, Magdalena Nehring-Gugulska, Hanna Mojska, Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Danuta Gajewska, Ewa Helwich, Teresa Jackowska, Janusz Książyk, Ryszard Lauterbach, Dorota Olczak-Kowalczyk, Halina Weker

Streszczenie
Według teorii programowania metabolicznego (lub żywieniowego) czynniki środowiskowe i żywieniowe działające w krytycznym okresie rozwoju pre- i postnatalnego mają istotny wpływ na zdrowie w późniejszym życiu. W 2014 r. PTGHiŻDz opublikowało stanowisko dotyczące zasad żywienia zdrowych niemowląt, a w 2016 r. dotyczące karmienia piersią. Niniejszy dokument jest aktualizacją obu tych stanowisk. Zalecenia opracowano na podstawie istniejących, wiarygodnych wytycznych towarzystw naukowych, zespołów ekspertów oraz organizacji zajmujących się żywieniem, które zaadaptowano do warunków polskich. W tym celu powołano specjalną grupę, która zajęła się wyszukaniem istniejących wytycznych oraz oceną ich jakości, aktualności i możliwości przyjęcia w Polsce. Wszyscy członkowie interdyscyplinarnego zespołu opracowującego niniejszy dokument zrecenzowali oraz przedyskutowali jego pierwszą wersję z przyszłymi użytkownikami. Do dokumentu dołączono zaktualizowany skrócony schemat żywienia przeznaczony do codziennego użytku przez rodziców/opiekunów dziecka. Kolejną aktualizację zaplanowano nie później niż 5 lat po publikacji niniejszych zaleceń.

Wpływ pandemii COVID-19 na opiekę nad pacjentem z alergią na białka mleka krowiego
The influence of the COVID-19 pandemic on the medical care of a patient with cow’s milk allergy
Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Teresa Jackowska, Andrea Horvath, Elżbieta Jarocka-Cyrta, Ernest Kuchar, Agnieszka Krauze, Ryszard Kurzawa, Agnieszka Kalinowska

Streszczenie
Artykuł stanowi podsumowanie dyskusji przeprowadzonej podczas spotkania ekspertów, które odbyło się 16 lutego 2021 r. i było poświęcone opiece medycznej nad pacjentami z alergią na białka mleka krowiego. W czasie spotkania eksperci analizowali, w jakim stopniu pandemia COVID-19 wpłynęła na dostęp pacjenta do świadczeń usług medycznych, w tym proces diagnostyczny i możliwość prawidłowego postępowania dietetycznego. Analiza danych Narodowego Funduszu Zdrowia wskazała znaczące (o 25%) zmniejszenie liczby porad POZ w 2020 r. w porównaniu z 2019 r. dla populacji dziecięcej oraz ograniczenie dostępu do świadczeń w formie porady osobistej. Dyskusja posłużyła opracowaniu rekomendacji postępowania dla lekarzy sprawujących opiekę nad dziećmi z alergią na białka mleka krowiego. Zalecono, aby wspierać świadczenia w formie osobistej porady medycznej, zwłaszcza w przypadku wizyt pierwszorazowych, ograniczać formy teleporady/wideoporady do monitorowania czy przedłużania terapii, pod warunkiem braku występowania nowych objawów i dobrej odpowiedzi na wcześniej zastosowane postępowanie. Silnie podkreślono także konieczność monitorowania diety dziecka i weryfikację nabywania tolerancji alergenu poprzez prowokacje pokarmowe. Odpowiednie postępowanie w alergii na białka mleka krowiego może mieć znaczenie dla ograniczania ryzyka wystąpienia kolejnych chorób (marszu alergicznego). Zalecenia zawarte w artykule powinny być przydatne w codziennej praktyce w gabinecie pediatry.
Słowa kluczowe: alergia na białka mleka krowiego, marsz alergiczny, teleporady, SARS-CoV-2, opieka pediatryczna

Wedolizumab w nieswoistych chorobach zapalnych jelit u dzieci
Vedolizumab in paediatric inflammatory bowel diseases
Sylwia Fabiszewska, Edyta Derda, Edyta Szymańska, Jarosław Kierkuś

Streszczenie
Choroba Leśniowskiego-Crohna (ChLC) oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) należą do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit (NZJ) – przewlekłych schorzeń przewodu pokarmowego o nieustalonej etiologii. Jest to rosnący problem w populacji pediatrycznej, wobec czego pojawia się potrzeba wdrażania nowych terapii, zwłaszcza wśród pacjentów z ciężkim przebiegiem choroby.
Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie badań klinicznych z wedolizumabem – lekiem biologicznym, który od dawna stosowany jest w NZJ u dorosłych, a coraz częściej również u dzieci z ciężką postacią ChLC lub WZJG.
Słowa kluczowe: wedolizumab, nieswoiste choroby zapalne jelit, leczenie biologiczne u dzieci

Wymioty u dzieci w codziennej praktyce ratownika medycznego
Vomiting in children in the daily practice of a paramedic
Dariusz Zawadzki, Magdalena Waliś, Janusz P. Sikora

Streszczenie
W artykule przedstawiono patofizjologię oraz przyczyny wymiotów, które są bardzo częstym objawem występującym w semiotyce patologii wieku rozwojowego. Zaprezentowano przyczyny infekcyjne i nieinfekcyjne wymiotów spowodowanych schorzeniami różnych układów anatomicznych u dzieci. Położono nacisk na praktyczne postępowanie związane z wymiotami w praktyce przedszpitalnej oraz w warunkach oddziału szpitalnego (postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne). Niniejsza praca może okazać się bardzo przydatna w codziennej praktyce zawodowej ratowników medycznych i pozwolić im na szybkie podejmowanie decyzji odnośnie do leczenia ambulatoryjnego lub szpitalnego.
Słowa kluczowe: wymioty u dzieci, zespoły ratownictwa medycznego, przyczyny wymiotów

Zakażenie pałeczkami Campylobacter spp. w praktyce klinicznej
Campylobacter spp. infection in clinical practice
Katarzyna Angiel, Lidia Stopyra

Streszczenie
Ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy to jedna z głównych chorób zakaźnych oraz przyczyna hospitalizacji dzieci. Obecnie najczęściej izolowanym bakteryjnym czynnikiem etiologicznym chorób biegunkowych w krajach wysoko rozwiniętych jest Campylobacter spp. Mimo to, w Polsce zakażenie to jest bardzo rzadko rozpoznawane i rejestrowane. Do głównych źródeł zakażenia u ludzi zalicza się produkty żywnościowe pochodzenia zwierzęcego (głównie mięso drobiowe oraz mleko). Oprócz typowych ostrych zakażeń przewodu pokarmowego szczepy Campylobacter spp. odpowiadają również za wystąpienie wielu innych objawów klinicznych, które obejmują: choroby o etiologii poinfekcyjnych zaburzeń immunologicznych, ogniskowe zakażenia pozajelitowe oraz powikłania systemowe. Około 10% z tych zakażeń wymaga hospitalizacji. Mimo że większość przypadków zachorowań ma samoograniczający się przebieg, wymagający jedynie leczenia objawowego, istnieją sytuacje kliniczne, w których zastosowanie antybiotykoterapii staje się niezbędne. Antybiotykami z wyboru w terapii są makrolidy: azytromycyna i erytromycyna. „Złotym standardem” diagnostyki jest metoda izolacji i hodowli tych bakterii. Jako uzupełnienie tej metody należy traktować dostępne techniki biologii molekularnej i metody serologiczne. Kluczową rolę w ograniczeniu infekcji tymi patogenami u ludzi odgrywa edukacja społeczeństwa dotycząca etapów i metod profilaktyki tych zakażeń.
Słowa kluczowe: kampylobakterioza, epidemiologia, metody diagnostyczne, makrolidy, profilaktyka zakażeń

Jestem na 6! Wiem, jak zdrowo jeść! 5 kroków do zdrowia. Program przeciwdziałania otyłości u dzieci
I am on 6! I know how to eat healthy! 5 steps to healthiness. Childhood obesity prevention program
Katarzyna Plata-Nazar, Joanna Troch, Daria Bogucka, Magdalena Dettlaff-Dunowska, Karolina Miszczyszyn, Julia Leszkowicz, Agata Pieńkowska, Wojciech Nazar, Anna Szymczak, Agnieszka Łuczak, Dominika Rynkiewicz, Eliza Bogdan, Julia Piasta, Karolina Hecold, Klaudia Pietrzyk, Marcin Sasin, Marta Miksiewicz, Piotr Witkowski, Agnieszka Szlagatys-Sidorkiewicz

Streszczenie
Wstęp. Otyłość uznaje się za epidemię XXI w., która stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Światowa Organizacja Zdrowia i Komisja Europejska za najważniejsze czynniki ryzyka rozwoju otyłości uznają przede wszystkim: niewłaściwe żywienie oraz brak dostatecznej aktywności fizycznej. Powszechnie wiadomo, że edukacja na temat zdrowego żywienia jest niedostateczna. Dlatego postanowiliśmy przeprowadzić praktyczne warsztaty dla dzieci oraz ich rodziców na temat prawidłowego odżywiania się. Celem projektu było nauczenie dzieci i ich rodziców dokonywania prozdrowotnych wyborów żywieniowych.
Materiał. Programem objęto 20 mieszkańców Gdańska w wieku 8-12 lat oraz ich rodziców, którzy deklarowali chęć zmiany nawyków żywieniowych. Zajęcia były prowadzone dwutorowo: dla dzieci i rodziców.
Metody. Realizacja projektu opierała się na 5 spotkaniach, każde po minimum 3 godz., w okresie 2 miesięcy. Spotkania odbywały się na terenie Kliniki Pediatrii, Gastroenterologii, Alergologii i Żywienia Dzieci w Gdańsku. Projekt realizowany był w ramach Gdańskiego Funduszu Młodzieżowego. Udział uczestników był bezpłatny. Zajęcia odbywały się dwutorowo: część warsztatowa dla dzieci i równolegle część teoretyczna dla rodziców. Były one prowadzone kompleksowo przez: pediatrów, dietetyka, psychologa i studentów Koła Naukowego. Na każdym spotkaniu uzupełniano „dzienniczek zdrowia”. Dodatkowo, na początku i na końcu warsztatów ocenialiśmy masę ciała, wzrost, BMI, a także wynik analizy bioimpedancyjnej składu ciała dziecka.
Wyniki. Projekt cieszył się niezwykle dużym zainteresowaniem zarówno ze strony dzieci, jak i rodziców. Na podstawie prowadzonego „dzienniczka zdrowia” obserwowano nabywanie wiedzy w zakresie prawidłowego odżywiania. Porównując dane z początku i końca projektu, zauważono istotny spadek zawartości tkanki tłuszczowej oraz wzrost masy mięśniowej. BMI nie uległo zmianie.
Wnioski. Uczestnicy programu, zarówno rodzice, jak i dzieci, zrozumieli informacje przekazane im na warsztatach, stosują zdobytą wiedzę w życiu codziennym i zaczęli dokonywać właściwych wyborów prozdrowotnych, o czym świadczy istotna poprawa najważniejszych parametrów składu ciała dzieci. Uważamy, że program był skuteczny, ponieważ udało się zrealizować postawione cele.
Słowa kluczowe: żywienie, dzieci, otyłość

Zaburzenia świadomości i osłabienie jako objawy krwawienia z przewodu pokarmowego u 10-letniego pacjenta z umiarkowaną postacią hemofilii typu A objętego wtórną profilaktyką krwawień z zastosowaniem pdFVIII
Impaired consciousness and weakness as symptoms of gastrointestinal bleeding in a 10-year-old boy with moderate hemophilia A receiving secondary prophylaxis with pdFVIII
Klaudia Paczóska, Tomasz Ociepa, Tomasz Urasiński
Streszczenie
Głównym celem profilaktyki w hemofilii A jest zapobieganie wystąpieniom krwawień. Pomimo systematycznej podaży koncentratów czynników krzepnięcia u części pacjentów wciąż dochodzi do powikłań krwotocznych. Opisujemy przypadek 10-letniego chłopca z hemofilią A, na wtórnej profilaktyce, przyjętego w trybie nagłym z powodu zaburzeń świadomości i znacznego stopnia osłabienia. W świetle wykonanych badań rozpoznano ciężką niedokrwistość wynikającą z aktywnego krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego w przebiegu choroby wrzodowej dwunastnicy oraz zakażenia Helicobacter pylori.
Słowa kluczowe: hemofilia A, choroba wrzodowa, zakażenie Helicobacter pylori, ciężka niedokrwistość

Severe Mycoplasma pneumoniae infection during chemotherapy in a 7-year old boy with relapsed acute lymphoblastic leukemia – case report
Ciężki przebieg zapalenia płuc Mycoplasma pneumoniae w trakcie chemioterapii u 7-letniego chłopca ze wznową ostrej białaczki limfoblastycznej – opis przypadku
Aleksandra Filipiuk, Agata Kozakiewicz, Kamil Kośmider, Monika Lejman, Katarzyna Prądzyńska, Joanna Zawitkowska

Abstract
Multidrug chemotherapy is the basis for treating hematological malignancies in children. On the other hand, treatment-related mortality is mainly caused by infections during cytostatic therapy. Pneumonia remains one of the most frequent complications. However, the choice of appropriate antibiotics for empiric therapy still causes difficulties.
We report a patient with relapsed acute lymphoblastic leukemia (ALL) who was hospitalized in the Department of Pediatric Hematology, Oncology and Transplantology of the Medical University of Lublin in Poland and developed Mycoplasma pneumoniae infection during chemotherapy according to IntReALL SR 2010 protocol. During the SCA 2 course [Cyclophosphamide 1 g/m2/day (day 1); Cytarabine 75 mg/m2/day (day 3, 4, 5, 6, 10, 11, 12, 13); Thioguanine 60 mg/m2/day (14 days)], the boy suffered from fever over 38°C, cough with purulent sputum and elevated serum inflammatory marker (C-Reactive Protein – CRP). Computed tomography showed symptoms of a lower respiratory tract infection (LRTI). Serological tests revealed elevated levels of Mycoplasma pneumoniae IgM and IgG antibodies. The empiric antibiotic therapy used in febrile neutropenia was modified. The child responded well to macrolides.
Pneumonia is a cause of a long interruption of chemotherapy which affects the prognosis of oncological patients. M. pneumoniae should always be considered as a possible etiological factor of LRTI in children with ALL. Early macrolide administration in these patients may limit associated morbidity and, consequently, prevent potential complications.
Key words: acute lymphoblastic leukemia, chemotherapy, Mycoplasma pneumoniae, infection, pneumonia

Streszczenie
Wielolekowa chemioterapia stanowi podstawę leczenia nowotworów hematologicznych u dzieci. Niemniej jednak śmiertelność związana z leczeniem tych pacjentów wynika głównie z infekcji, które pojawiają się podczas podawania leków cytostatycznych. Jednym z najczęstszych powikłań jest zapalenie płuc, a wybór właściwej antybiotykoterapii empirycznej w dalszym ciągu sprawia wiele trudności.
Prezentujemy przypadek kliniczny pacjenta ze wznową ostrej białaczki limfoblastycznej, leczonego w Klinice Hematologii, Onkologii i Transplantologii Dziecięcej w Lublinie, u którego rozwinęło się zapalenie wywołane przez Mycoplasma pneumoniae podczas chemioterapii według protokołu IntReALL SR 2010. Podczas stosowania schematu SCA 2 [cyklofosfamid 1 g/m2/dobę (dzień 1); cytarabina 75 mg/m2/dobę (dzień 3, 4, 5, 6, 10, 11, 12, 13); tioguanina 60 mg/m2/dobę (14 dni)], u chłopca pojawiła się gorączka ponad 38°C, kaszel z odksztuszaniem lepkiej wydzieliny, a także stwierdzono w badaniach laboratoryjnych dużą wartość wskaźnika stanu zapalnego (białko C-reaktywne, C-reactive protein – CRP). W wykonanym badaniu tomografii komputerowej opisano cechy infekcji dolnych dróg oddechowych. Przeprowadzone testy serologiczne wykazały podwyższone poziomy przeciwciał przeciwko Mycoplasma pneumoniae w klasie IgM i IgG. Zmodyfikowano schemat antybiotykoterapii empirycznej zalecanej w gorączce neutropenicznej. Chłopiec dobrze odpowiedział na wdrożone leczenie makrolidami.
Zapalenie płuc jest przyczyną długich przerw w chemioterapii, co wpływa na rokowanie u pacjentów onkologicznych. M. pneumoniae powinna być zawsze rozważana jako potencjalny czynnik etiologiczny infekcji dolnych dróg oddechowych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną. Wczesne podanie antybiotyków z grupy makrolidów u tych pacjentów ogranicza śmiertelność i zapobiega powikłaniom.
Słowa kluczowe: ostra białaczka limfoblastyczna, chemioterapia, Mycoplasma pneumoniae, infekcja, zapalenie płuc

Wybitny pediatra prof. Maria Goncerzewicz nie żyje
Marian Krawczyński, Jerzy Socha

Psycholog kliniczny Renata Strzyżewska. Wspomnienie w 15. rocznicę śmierci
Marian Krawczyński