Periodontologia

PODSTAWY PERIODONTOLOGII

Wprowadzenie
Schorzenia przyzębia
Koncepcje leczenia periodontitis
Przebieg nieleczonego periodontitis
Biologia strukturalna
Dziąsło
Nabłonkowe struktury przyczepu
Struktury przyczepu łącznotkankowego
Cement korzeniowy
Kostny aparat utrzymujący
Zaopatrzenie naczyniowe
Zaopatrzenie neuronalne tkanek przyzębia
Skoordynowane czynności struktur przyzębia
Etiologia i patogeneza
Periodontitis – schorzenie wieloprzyczynowe
Mikrobiologia
Biofilm – tworzenie płytki bakteryjnej na powierzchni koron anatomicznych i korzeni zębów
Płytka naddziąsłowa
Naturalne czynniki sprzyjające retencji płytki bakteryjnej
Jatrogenne czynniki sprzyjające retencji płytki bakteryjnej
Płytka poddziąsłowa
Inwazja bakteryjna w obręb tkanek?
Klasyfikacja mikroorganizmów występujących w jamie ustnej
Ściany komórkowe bakterii Gram-pozytywnych i Gram-negatywnych
Periodontitis – infekcja klasyczna czy oportunistyczna
Bakterie przypuszczalnie patogenne dla tkanek przyzębia
Transfer wirulencji
Czynniki wirulencji
Bakterie markerowe periodontitis
Patogenne „pojedyncze organizmy walczące” czy patogenne kompleksy?
Interakcje lipopolisacharydy – organizm gospodarza
Endotoksyny – lipopolisacharydy (LPS)
Patogeneza – reakcje i możliwości obronne gospodarza
Nowe poglądy na patogenezę
Odpowiedź gospodarza – mechanizmy i „uczestnicy”
Niespecyficzna, wrodzona odporność – pierwsza linia obrony
Odporność specyficzna, czyli nabyta – druga linia obrony
Składowe układu immunologicznego – podsumowanie
Wzajemne relacje pomiędzy odpornością specyficzną i niespecyficzną
Regulujące cząsteczki powierzchni komórkowych: markery, receptory
Cytokiny
Eikozanoidy – prostaglandyny i leukotrieny
Mechanizmy enzymatyczne – metaloproteinazy macierzy
Ryzyko wystąpienia periodontitis – wrażliwy gospodarz
Genetyczne czynniki ryzyka – schorzenia, defekty, warianty
Zmienne czynniki ryzyka, kofaktory modyfikujące
Patogeneza I – pierwsze reakcje zapalne
Patogeneza II – stadia histologiczne
Patogeneza III – biologiczny poziom molekularny
Utrata przyczepu I – zniszczenie tkanki łącznej
Utrata przyczepu II – zniszczenie podłoża kostnego
Patogeneza klinicznie: od gingivitis do periodontitis
Cykliczny przebieg periodontitis
Infekcje tkanek przyzębia a schorzenia ogólnoustrojowe
Etiologia i patogeneza – podsumowanie
Wskaźniki
Wskaźnik krwawienia z brodawek PBI
Wskaźniki periodontalne
Community Periodontal Index of Treatment Needs (CPITN)
Periodontal Screening and Recording PSR (= Parodontaler Screening Index – PSI)
Epidemiologia
Epidemiologia gingivitis
Epidemiologia periodontitis. Postacie schorzeń i rozpoznanie

POSTACIE SCHORZEŃ I ROZPOZNANIE

Postacie schorzeń związanych z obecnością płytki nazębnej
Zapalenia dziąseł – zapalenia przyzębia
Klasyfikacja schorzeń przyzębia – nazewnictwo
Gingivitis
Histopatologia
Objawy kliniczne
Lekkie postacie gingivitis
Gingivitis o średnim nasileniu
Ciężkie zapalenie dziąseł
Gingivitis/periodontitis ulcerosa
Histopatologia
Objawy kliniczne – bakteriologia
Gingivitis ulcerosa (NUG)
Periodontitis ulcerosa (NUP)
Gingivoperiodontitis ulcerosa – leczenie
Zapalenia dziąseł związane z gospodarką hormonalną
Ciężkie zapalenie dziąseł w przebiegu ciąży – epulis gravidarum
Gingivitis w przebiegu ciąży przy stosowaniu fenytoiny
Periodontitis
Patobiologia – najważniejsze postacie periodontitis
Patomorfologia – stopnie kliniczne
Postacie kieszeni i ubytków
Ubytki podwyrostkowe, kieszenie kostne
Ubytki w furkacji
Histopatologia
Dalsze objawy kliniczne i radiologiczne
Periodontitis chronica – postać lekka i średnio nasilona
Periodontitis chronica – o ciężkim przebiegu
Postacie agresywne periodontitis – aspekty etniczne
Postacie agresywne periodontitis – faza ostra
Postacie agresywne periodontitis – stadium początkowe
Periodontitis przed okresem pokwitania – PP
Patologiczne zmiany przyzębia i dziąseł
Zmiany dotyczące głównie dziąseł (typ I B)
Zmiany w obrębie dziąseł i innych struktur przyzębia (typ IV A/B)
Przerost związany z fenytoiną
Przerost po dihydropirydynie
Przerost związany z cyklosporyną
Przerosty przy kombinacjach różnych leków
Guzy łagodne – nadziąślaki
Guzy łagodne – zwłóknienia, wyrośla kostne
Guzy złośliwe
Gingivosis/pemphigoid
Pemphigus vulgaris
Liszaj płaski: siatkowaty i erozyjny
Leukoplakia, stany przedrakowe, erytroplakia
Herpes – gingivostomatitis herpetica
Periodontitis w przebiegu schorzeń ogólnoustrojowych (typ IV) – cukrzyca typu 1 i 2
Periodontitis w przypadku schorzeń ogólnoustrojowych (typ IV B) Zespół Downa, trisomia pary 21
Periodontitis prepubertalis przed okresem pokwitania – w przypadku schorzeń ogólnoustrojowych. Zespół Papillona-Lefčvre’a (typ IV B)
Zespół Papillona-Lefčvre’a – „wyjątek potwierdza regułę”
Infekcja HIV-AIDS
Choroba HIV-AIDS – epidemiologia
Klasyfikacja i przebieg schorzenia HIV
Objawy choroby HIV w jamie ustnej
Infekcje bakteryjne w przebiegu infekcji HIV
Infekcje grzybicze
Infekcje wirusowe
Nowotwory
Zmiany związane z AIDS o nieznanej etiologii
Inwazja i replikacja wirusa HIV
Wytyczne dla terapii ogólnomedycznej
Leczenie pacjenta z infekcją HIV – aspekty medyczne
Profilaktyka infekcyjna i poekspozycyjna – zespół stomatologiczny
HIV – leczenie infekcji oportunistycznych
Leczenie periodontitis w przebiegu infekcji wirusem HIV
Recesje dziąsłowe
Fenestracje i dehiscencje kości wyrostka zębodołowego
Objawy kliniczne
Recesje – postać zlokalizowana
Recesje dziąsłowe – postać uogólniona
Objawy przypominające recesje dziąsłowe
Diagnostyka recesji dziąsłowych
Klasyfikacja według Millera
Pomiary recesji według Jahnkego
Następstwa recesji dziąsłowych: wrażliwe szyjki zębowe, ubytki klinowe, próchnica zębiny. Diagnostyka różnicowa z erozjami
Badanie diagnostyczne – rozpoznanie – rokowanie
Diagnostyka – badania
Wywiad szczegółowy
Wywiad ogólny
Kliniczne badania „klasyczne”
Sondowanie kieszonek – głębokość, kliniczna utrata przyczepu
Sondy służące do pomiarów w periodontologii
Głębokość sondowania – interpretacja wyników pomiarów
Diagnostyka furkacji – furkacje poziome i pionowe
Rozchwianie zębów – analiza czynności
Diagnostyka radiologiczna
Diagnostyka szczegółowa – testy specyficzne
Diagnostyka mikrobiologiczna – metody testowania
Diagnostyka mikrobiologiczna kieszeni patologicznych – badania mikroskopowe
w ciemnym polu, badania kontrastowe
Diagnostyka mikrobiologiczna kieszonek – hodowla
Nowe testy diagnostyczne – ocena
Molekularne testy biologiczne
Bakteryjny test sondowania – praktyczna demonstracja testu PadoTest IAI
Testy immunologiczne – reakcja antygen-przeciwciało
Enzymatyczne testy bakteryjne – test BANA
Testy reakcji gospodarza i jego czynników ryzyka
Genetyczne czynniki ryzyka – test polimorfizmu genowego IL-1
Test genu IL-1; sposób postępowania, interpretacja wyników
Czynnik ryzyka: pozytywny genotyp IL-1, dalsze czynniki ryzyka
Ryzyko: zła higiena jamy ustnej – krwawienie podczas testu BOP
Określanie ryzyka periodontologicznego – indywidualny profil ryzyka
Ryciny i schematy diagnostyczne – status perio I i II
Schemat badania komputerowego – Florida-Probe-System
Diagnoza
Rokowanie (prognoza)
Zapobieganie – profilaktyka
Definicje: prewencja – profilaktyka
Stomatologia: próchnica, gingivitis, periodontitis
Zapobieganie gingivitis i periodontitis

LECZENIE

Leczenie schorzeń zapalnych przyzębia
Koncepcje i sposoby leczenia periodontologicznego
Problemy terapeutyczne
Periodontitis – cele terapeutyczne, rezultaty terapeutyczne
Gojenie ran w obrębie struktur przyzębia
Gojenie ran i regeneracja – możliwości
Planowanie leczenia – schematyczne przedstawienie przebiegu leczenia
Przebieg leczenia – ogólny i indywidualny
Terapia przyczynowa – tradycyjny przebieg
Leczenie przyczynowe – full mouth therapy (FMT)
Wstępna faza systemowa (ogólna)
Klasyfikacja pacjentów – możliwość prowadzenia leczenia
Bakteriemia – profilaktyka endocarditis
Cukrzyca (diabetes mellitus – DM) – czynnik ryzyka w powstawaniu periodontitis
Palenie papierosów – „zmienny” czynnik ryzyka
Postępowanie w stanach nagłych
Leczenie w fazie 1
Przedstawienie przypadku – motywacja – rozmowa pouczająca
Leczenie początkowe 1 – zabiegi higieniczne w jamie ustnej – przeprowadzane przez pacjenta
Motywacja – krwawienie z dziąseł
Substancje barwiące – wizualizacja płytki nazębnej
Szczoteczki do zębów
Techniki szczotkowania zębów
Technika solo – inny sposób szczotkowania zębów
Szczoteczki elektryczne
Higiena przestrzeni międzyzębowych
Pasty do zębów
Chemiczna kontrola płytki bakteryjnej – zapobieganie łagodnymi środkami chemicznymi
Płukanki do ust, natryski wewnątrzustne/irygatory
Zabiegi higieniczne pozwalające na zwalczenie halitosis
Możliwości, sukces terapeutyczny i granice stosowania higieny jamy ustnej
Leczenie początkowe. Profesjonalne przywrócenie prawidłowych stosunków higienicznych
Naddziąsłowe oczyszczanie zębów – instrumenty, końcówki maszynowe i ich zastosowanie
Naddziąsłowe czyszczenie zębów – instrumenty ręczne, pasty do czyszczenia i ich zastosowanie praktyczne
Umożliwienie prawidłowego wykonywania zabiegów higienicznych – usunięcie bodźców jatrogennych
Korekta i likwidacja czynników jatrogennych – przęsła mostów
Usunięcie naturalnych miejsc retencji płytki. Zabieg odontoplastyki na rowkach, szczelinach i bruzdach
Usunięcie naturalnych miejsc retencji, w których osadza się płytka przy stłoczeniach zębów Zabieg odontoplastyki – szlifowanie zgodne z warunkami morfologicznymi
Leczenie gingivitis uwarunkowanego obecnością płytki nazębnej
Leczenie gingivitis
Terapia fazy 1
Definicje
Postępowanie niechirurgiczne, antyinfekcyjne – cele terapeutyczne
Terapia zorientowana przeciwko mikroorganizmom – zwalczanie rezerwuarów
Czyszczenie powierzchni korzenia – z kiretażem czy bez?
Postępowanie praktyczne podczas terapii zamkniętej – wskazania, narzędzia
Instrumenty ręczne do skalingu i gładzenia powierzchni korzenia – kirety
Narzędzia maszynowe stosowane podczas depuracji
Kirety Gracey – możliwości zastosowania
Narzędzia ręczne do specjalnych problemów – kirety
Usystematyzowanie praktycznej techniki skalingu z zastosowaniem GRA
Szlifowanie – ostrzenie
Szlifowanie manualne narzędzi ręcznych
Ostrzenie i szlifowanie mechaniczne/maszynowe
Poddziąsłowe usuwanie złogów – zamknięte oczyszczanie powierzchni korzenia
Terapia zamknięta w 1. kwadrancie i w pozostałych odcinkach uzębienia
Ograniczenia związane z postępowaniem zamkniętym
Możliwości i ograniczenia terapii zamkniętej…
FMT – full mouth therapy
FMT – instrumentalna oraz. aspekty farmakologiczne terapii
FMT – wyniki na zdjęciach RTG
FMT – wyniki leczenia w liczbach
Preparaty farmakologiczne
Towarzysząca terapia przeciwinfekcyjna – antybiotyki w leczeniu periodontitis
Kryterium wyboru: kiedy stosować antybiotyki?
Antybiotyki – wrażliwość i oporność bakteryjna
Terapia zorientowana przeciw mikroorganizmom: ogólnoustrojowa i miejscowa
Miejscowa terapia zorientowana przeciw mikroorganizmom: CRD
Odpowiedź organizmu gospodarza – preparaty modulujące
Terapia fazy 2 . Chirurgia periodontologiczna – faza korygująca
Zadania i cele chirurgii periodontologicznej
„Wybór pacjentów”
Czynniki wpływające na rezultat leczenia
Metody i wskazania do zabiegów w ramach chirurgii periodontalnej
Zasady różnych metod terapeutycznych – zalety i wady
Przygotowanie przedoperacyjne – opieka pooperacyjna
Operacje płatowe – leczenie otwarte
Tworzenie płata – cięcia
Instrumenty służące do przeprowadzania operacji płatowych
Igły i szwy
Pętle i węzły
Często prowadzone szwy
Access flap – płat dostępowy. Zmodyfikowana operacja Widmana
Zasady zmodyfikowanej operacji Widmana – technika Ramfjorda
MWF w przekroju poprzecznym – zasady
Access flap/zmodyfikowana operacja Widmana – opis przypadku
Wyniki długoczasowe różnych modyfikacji terapeutycznych
Wycięcie klinowate dystalnie w stosunku do ostatnich zębów w łuku – zasady
Wycięcie klinowate – dystalnie względem ostatniego zęba w łuku
Metody regeneracyjne
Kieszonki śródkostne – anatomia ubytków
Regeneracja kości bez „dodatków”
Materiały do wypełniania kieszonek śródkostnych – transplanty/implanty
Instrumenty do pobierania kości autogennej i ich zastosowanie
Implantacja (transplantacja?) kości autogennej
Materiały zastępcze kości – „wypełniacze”
Wszczepy alloplastyczne – operacje skojarzone
Operacja płatowa (policzkowa) – GE i operacja płatowa (podniebienna, językowa)
Operacje skojarzone (łączone) – wszczepy do kieszonki
Sterowana regeneracja tkanek (guided tissue regeneration – GTR)
Wybór błony/bariery
GTR z zastosowaniem błon nieresorbujących się
Indywidualne błony do natychmiastowego wykonania (wykonywane doraźnie) – Atrisorb/Atrigel – technika wykonania
GTR z zastosowaniem błony w połączeniu z cząsteczkami wypełniającymi – Atrisorb free flow, Bio-Oss Collagen
GTR z błoną plus cząsteczki wypełniające – Bio-Gide i Bio-Oss Collagen
Regeneracja z zastosowaniem czynników wzrostu, czynników powodujących różnicowanie się komórek i białek
Operacja płatowa z zastosowaniem amelogeniny – Emdogain
Regeneracja z zastosowaniem preparatu Emdogain
Metody resekcyjne. Usuwanie kieszonek – chirurgia kostna
Narzędzia do opracowywania kości i ich zastosowanie
Ocena metod resekcyjnych
Metody resekcyjne
Dowierzchołkowe przesunięcie płata – eliminacja kieszonek
Techniki operacyjne połączone z uformowaniem płata
Gingiwektomia i gingiwoplastyka
Narzędzia do gingiwektomii/gingiwoplastyki i ich zastosowanie
Opatrunki i kleje tkankowe
Gingiwektomia/gingiwoplastyka
GE/GP przedsionkowa i podniebienna w szczęce
GE/GP – drobne zabiegi i korektury. Brzegi ubytków i preparacji
GE/GP – hiperplazja hydantoinowa
Granice GE/GP – hiperplazja cyklosporynowa
Problematyka furkacji – leczenie w obrębie furkacji
Powstawanie zębów wielokorzeniowych – furkacje
Stopień objęcia furkacji – klasyfikacja
Problematyka terapii, planowanie i rezultaty długoterminowe
Terapia furkacji – wybór metody leczenia
Możliwości terapeutyczne w poszczególnych przypadkach
Furkacja typu F1 w żuchwie – odontoplastyka i skaling
Furkacja typu F2 w szczęce – plastyka furkacji
Furkacja typu F2 w żuchwie – technika GTR
Furkacja typu F3 w żuchwie – hemisekcja i ekstrakcja
Furkacja typu F3 w szczęce – resekcja korzenia z rekonstrukcją
Furkacja typu F3 w szczęce – trisekcja z pozostawieniem wszystkich korzeni
Śluzówkowo-dziąsłowa chirurgia plastyczna
Problemy śluzówkowo-dziąsłowe i możliwości ich rozwiązania
Frenulotomia – frenulektomia
Wolny, nabłonkowo-łącznotkankowy autogenny przeszczep błony śluzowej
Narzędzia stosowane przy pobieraniu przeszczepu i ich zastosowanie
Przeszczep – grubość i kształt
Wolny przeszczep błony śluzowej – powstrzymanie recesji
Wolny przeszczep błony śluzowej – gojenie rany w obrazie klinicznym i w angiografii fluorescencyjnej
Wady i zalety FST
Pokrywanie recesji
Wybór metody zabiegowej w zależności od kształtu zmiany
Przesunięty płat – techniki Pedicle-Flap
Pokrycie bezpośrednie wolnym przeszczepem dziąsłowym – technika jednoczasowa
Dokoronowe przesunięcie płata po wolnym przeszczepie dziąsła – postępowanie dwuetapowe
Pokrywanie recesji przeszczepami łącznotkankowymi
Pobranie przeszczepu z podniebienia
Pobranie przeszczepu z podniebienia – schemat i obraz kliniczny
Kolejne metody pozyskiwania przeszczepów łącznotkankowych
Wolny przeszczep łącznotkankowy – technika wg Nelsona
Wolny przeszczep łącznotkankowy – technika wg Nelsona
Przeszczep łącznotkankowy i korekta powikłań
Pokrywanie recesji metodą sterowanej regeneracji tkanek
Pokrywanie recesji błoną resorbowalną
Pokrywanie recesji przy wielu zębach – możliwości
Płat przesunięty koronowo z rotacją brodawek międzyzębowych
Estetyczna chirurgia śluzówkowo-dziąsłowa i protetyka
Śluzówkowo-dziąsłowa chirurgia plastyczna – podsumowanie
Zespół zmian endo-perio
Trzecia faza terapii. Utrzymanie osiągniętych wyników leczenia PET
System wizyt kontrolnych – praktyka i efekty
Wizyty kontrolne – ciągłe zarządzanie ryzykiem
Wizyta kontrolna – utrzymywanie wyników leczenia od strony praktycznej
Zapotrzebowanie na leczenie i personel pomocniczy
Stomatolog – higienistka – zespół odpowiedzialny za profilaktykę
Niepowodzenia – brak terapii skierowanej na utrzymanie wyników leczenia
Ujemne skutki leczenia
Nadwrażliwość zębiny. Leczenie uzupełniające

LECZENIE UZUPEŁNIAJĄCE

Zaburzenia funkcji i ich terapia
Normalna funkcja
Fizjologiczna ruchomość zębów
Zgryz urazowy
Nagryzowa płytka ochronna (bite guard) – szyna Michigan
Ortodoncja (ortopedia szczękowa)
Zamknięcie luk międzyzębowych w odcinku przednim szczęki po leczeniu periodontologicznym
Przywrócenie właściwego położenia drugich zębów trzonowych w żuchwie
Korekta estetyki zębów przednich szczęki po leczeniu periodontologicznym
Postępowanie w przypadku przemieszczonego poza łuk i skróconego kła
Stabilizacja przez szynowanie
Tymczasowe (prowizoryczne) szynowanie
Szynowanie półtrwałe – odcinek przedni uzębienia
Szynowanie stałe techniką adhezyjną
Stabilizacja protetyczna – prowizorium w ciągu dłuższego czasu
Perioprotetyka 1. Metody standardowe
Uzupełnienia prowizoryczne – ruchome czy stałe
Most adhezyjny jako uzupełnienie prowizoryczne na dłuższy czas
Stałe uzupełnienie prowizoryczne – miejsca problematyczne
Stałe uzupełnienie tymczasowe z tworzywa sztucznego od strony praktycznej
Stałe, wzmacniane metalem uzupełnienie tymczasowe na dłuższy czas
Ostateczna odbudowa stała – most okrężny
Utrata zębów trzonowych – postępowanie
Proteza teleskopowa przy silnie zredukowanym uzębieniu resztkowym
Proteza szkieletowa – rozwiązanie „socjalne”
Perioprotetyka 2. Dodatkowe rozwiązania, estetyka
Cele, trudności i rozwiązania estetycznej perioprotetyki
Brzeg korony – szerokość biologiczna, zespół zębowo-dziąsłowy
Szerokość estetyczna – efekt parasola – przezierność
Linia uśmiechu – proporcja czerwono-biała
Wydłużenie korony klinicznej – zasady
Chirurgiczne wydłużenie korony – krok po kroku
Zanik brodawki międzyzębowej – klasyfikacja, zasady postępowania
Zanik brodawki międzyzębowej – rozwiązanie protetyczne przy pomocy licówek
Zanik brodawki międzyzębowej – rozwiązanie protetyczne przy pomocy koron
Bezzębny grzbiet wyrostka – przęsła
Ubytek wyrostka zębodołowego – klasyfikacja
Ubytek wyrostka – korekta protetyczna
Ubytek wyrostka zębodołowego – korekta chirurgiczna – metody
Augmentacja wyrostka zębodołowego przeszczepem łącznotkankowym częściowo pokrytym nabłonkiem
Ubytek wyrostka zębodołowego – augmentacja tkanką miękką – epikryz
Implanty – terapia implantologiczna. Naturalny ząb czy implant, jako rozwiązanie po leczeniu periodontologicznym?
Kryteria diagnostyczne oraz decydujące o wyborze metody leczenia
Koncept terapii – rezultat terapii
Wizyty kontrolne – rozwiązywanie problemów implantologicznych

DODATEK

Zmiany przyzębia związane z wiekiem – periodontologia geriatryczna
Zmiany związane z wiekiem i ich wpływ na planowanie leczenia
Klasyfikacja chorób i stanów przyzębia
Nowa klasyfikacja chorób i stanów przyzębia z 1999 r.
Porównanie klasyfikacji z 1989 i 1999 r.
Wizyty kontrolne – upersonifikowana periodontologia

Wykaz zdjęć
Piśmiennictwo
Indeks