Gastroenterologia Praktyczna 1/2022

Wielonarządowe implikacje niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby

Multi-organ implications of nonalcoholic fatty liver disease

Marek Hartleb

Streszczenie

Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (nonalcoholic fatty liver disease – NAFLD) jest najczęstszą przewlekłą chorobą tego narządu, która niesie ze sobą ryzyko nie tylko wystąpienia niewydolności wątroby, lecz także przedwczesnego zgonu z powodu powikłań sercowo-naczyniowych. Współwystępowanie z NAFLD innych chorób należących do zespołu metabolicznego jest dobrze znane, lecz znacznie mniej wiadomo o pozawątrobowych manifestacjach tej choroby, niezwiązanych bezpośrednio z zaburzeniami metabolicznymi. NAFLD można postrzegać jako chorobę systemową, a wczesne interwencje metaboliczne mają korzystny wpływ nie tylko na stan czynnościowy wątroby, ale także bezpośrednio lub pośrednio mogą poprawiać funkcjonowanie innych narządów. W niniejszej pracy przedstawiono dotychczasową wiedzę na temat współwystępowania NAFLD z pozawątrobowymi chorobami nowotworowymi, przewlekłą niewydolnością nerek, kamicą nerkową, osteoporozą, łuszczycą, obturacyjnym bezdechem sennym oraz chorobami endokrynologicznymi.

Abstract

Nonalcoholic fatty liver disease (NAFLD) is the most common cause of chronic liver disease, which carries the risk not only of liver failure, but also of premature death from cardio-vascular complications. Coexistence of NAFLD with other diseases belonging to metabolic syndrome is well recognized, however, much less is known about extra-hepatic comorbidities not directly associated with metabolic disturbances. NAFLD may be perceived as systemic disease and early metabolic interventions not only have beneficial effect on functional state of the liver but also may directly or indirectly improve functioning of other organs. In this review we presented cur­rent knowledge on coexistence of NAFLD with extra-hepatic neoplastic diseases, chronic renal failure, urolithiasis, osteoporosis, psoriasis, obstructive sleep apnea and endocrine diseases.

Przełyk Barretta – postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w gabinecie gastroenterologa

Barrett’s esophagus – diagnostic and therapeutic procedure in a gastroenterologist’s office

Maria Janiak

Streszczenie

Przełyk Barretta (PB) jest stanem przedrakowym związanym ze zwiększonym ryzykiem rozwoju raka gruczołowego przełyku. Jednym z prekursorów PB jest choroba refluksowa przełyku, wobec czego występowanie tego schorzenia jest związane z jej rozpowszechnieniem. Rozpoznanie PB powinno zostać ustalone na podstawie dokładnej oceny zmian makroskopowych w badaniu endoskopowym oraz wyniku badania histopatologicznego wycinków pobranych w trakcie gastroskopii. Chorym z PB i z objawami refluksu zaleca się terapię przeciwwydzielniczą. Przewlekłe leczenie inhibitorami pompy protonowej (IPP) u bezobjawowych chorych z PB, mimo że pozostaje przedmiotem dyskusji, jest zalecane w większości wytycznych. Leczenie endoskopowe polegające na usuwaniu widocznych zmian ogniskowych niezależnie od stopnia neoplazji powinno być prowadzone w ośrodkach eksperckich.

Abstract

Barrett’s esophagus (BE) is a precancerous condition associated with increased risk of esophageal adenocarcinoma. One of conditions strictly linked to BE is gastroesophageal reflux disease (GERD), consequently occurrence of this disease is connected to the prevalence of GERD. The diagnosis of BE should be made on a basis of both strict evaluation of macroscopic changes in endoscopic examination, and histopathological image of the biopsies taken during gastroscopy. For patients with BE and reflux symptoms antisecretory therapy is recommended. Although long-term proton pump inhibitors (PPI) therapy in asymptomatic patients remains under discussion, it is still recommended in most guidelines. Endoscopic treatment, involving the removal of visible lesions, regardless off the degree of neoplasia should be held in expert centres.

Nieswoiste choroby zapalne jelit w czasach pandemii COVID-19

Inflammatory bowel diseases during COVID-19 pandemic

Edyta Derda, Edyta Szymańska, Jarosław Kierkuś

Streszczenie

Od początku pandemii COVID-19 w 2020 r. bezpieczeństwo osób nieimmunokompetentnych oraz ze współistniejącymi chorobami przewlekłymi było przedmiotem szczególnej troski pracowników opieki medycznej. Nieswoiste choroby zapalne jelit (inflammatory bowel diseases – IBD) to przewlekłe, nieuleczalne schorzenia układu pokarmowego o nieznanej etiologii, których jedną z przyczyn jest zaburzona odpowiedź immunologiczna. Do najczęściej stosowanych terapii w IBD należą steroidy ogólnoustrojowe, leki immunosupresyjne oraz coraz powszechniejsze leczenie biologiczne. Wszystkie te aspekty sprawiają, że pacjenci, zwłaszcza pediatryczni z chorobą Leśniowskiego-Crohna (Crohn’s disease – CD) i wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (ulcerative colitis – UC), mogą stanowić grupę szczególnego ryzyka.

Celem artykułu jest omówienie potencjalnych mechanizmów, zagrożeń i postępowania z pacjentami z IBD podczas pandemii COVID-19, ze szczególnym uwzględnieniem grupy pediatrycznej.

Abstract

Since the beginning of the COVID-19 pandemic in 2020, the safety of individuals with compromised immune systems and those with chronic diseases has been of particular concern for health care providers. Inflammatory bowel diseases (IBD) are chronic, incurable diseases of the digestive system of unknown etiology, but one of the causes is an impaired immune response. The most frequently used therapies in IBD include systemic steroids, immunosuppressive drugs and biological treatment. Due to all these aspects, patients, especially pediatric ones with Crohn’s disease (CD) and ulcerative colitis (UC), may be at special risk.

The aim of the article is to discuss the potential mechanisms, risks and management of IBD patients during the COVID-19 pandemic, with particular emphasis on the pediatric group.

Stwardniające zapalenie krezki – o czym powinniśmy pamiętać

Sclerosing mesenteritis – what we should remember

Aleksandra Kaczka

Streszczenie

Stwardniające zapalenie krezki jest przewlekłą chorobą charakteryzującą się martwicą tkanki tłuszczowej, zapaleniem i włóknieniem krezki. Ze względu na swoją niejasną etiopatogenezę, niecharakterystyczny obraz kliniczny oraz zróżnicowany przebieg może stanowić wyzwanie diagnostyczno-terapeutyczne. W pracy przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące tej rzadko rozpoznawanej choroby, ze szczególnym uwzględnieniem praktycznych aspektów klinicznych.

Abstract

Sclerosing mesenteritis is a chronic disease characterized by fat necrosis, inflammation and fibrosis of the mesentery. Due to its unclear etiopathogenesis, non-specific clinical picture and varied course, it may be a diagnostic and therapeutic challenge. The paper presents the most important information on this rarely recognized disease with particular emphasis on practical clinical aspects.

Czy można zapobiegać zespołowi rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego?

How to prevent small intestine bacterial overgrowth?

Martyna Więcek, Grażyna Rydzewska

Streszczenie

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (small intestinal bacterial overgrowth – SIBO) stanowi istotny problem w codziennej praktyce klinicznej. Wśród jego najczęstszych objawów wyróżnia się ból i dyskomfort brzucha, wzdęcia, uczucie pełności poposiłkowej, nadmierne oddawanie gazów i biegunkę. Najprostsze i najszerzej dostępne w diagnostyce są testy oddechowe, które mierzą stężenie wodoru w powietrzu wydychanym przez pacjenta. W leczeniu zastosowanie znalazły antybiotyki oraz dieta low-FODMAP. Rozpowszechnienie problemu, jego negatywny wpływ na jakość życia pacjentów, złożony proces leczenia i tendencja do nawrotowości wskazują na konieczność stosowania profilaktyki SIBO w codziennej praktyce lekarskiej. Dodanie Enterococcus faecium Rosell®-26 oraz Bacillus subtilis Rosell®-179 do terapii inhibitorami pompy protonowej (proton pump inhibitors – PPI) zmniejsza działania niepożądane takiego le­czenia, w tym częstość występowania biegunek, znacząco zmniejsza ryzyko występowania SIBO oraz wydłuża czas do nawrotu objawów choroby refluksowej przełyku (gastroesophageal reflux disease – GERD) po zakończeniu leczenia.

Abstract

Small intestine bacterial overgrowth (SIBO) is a significant problem in clinical practice. The most common symptoms of small intestinal bacterial overgrowth include abdominal pain and discomfort, flatulence, a feeling of postprandial fullness, excessive gas and diarrhoea. The simplest and most widely available for diagnosis are breath tests, which measure the concentration of hydrogen in the air exhaled by the patient. Antibiotics and a low-FODMAP diet are used in the treatment. The prevalence of the SIBO problem, its negative impact on the quality of life of patients, the complex treatment and the tendency to relapse indicate the need for SIBO prophylaxis in everyday medical practice. The addition of Enterococcus faecium Rosell®-26 and Bacillus subtilis Rosell®-179 to proton pump inhibitors (PPI) therapy reduces the side effects of such therapy, including the incidence of diarrhoea, the risk of SIBO, and prolongs the time to recurrence of gastroesophageal reflux disease (GERD) symptoms after the end of treatment.

Azytromycyna: alternatywa dla erytromycyny w stosowaniu przed pilną gastroskopią

Azithromycin: an alternative to erythromycin before urgent gastroscopy

Łukasz Dembiński, Andrzej Radzikowski, Aleksandra Banaszkiewicz

Streszczenie

Warunkiem powodzenia endoskopowego zaopatrzenia krwotoku z górnego odcinka przewodu pokarmowego jest uwidocznienie miejsca krwawienia. Erytromycyna ma ugruntowaną pozycję prokinetyku, który podany przed interwencją endoskopową przyspiesza opróżnianie żołądka i umożliwia ocenę błony śluzowej. Dostępność erytromycyny jest jednak mocno ograniczona, bowiem postaci dożylnej nie ma w krajowym obrocie i musi być sprowadzana z zagranicy na zamówienie. W świetle opublikowanych badań, potencjalną alternatywą dla erytromycyny mogłaby być azytromycyna. Co prawda, również nie jest dostępna w Polsce w postaci dożylnej, ale ma korzystniejszy profil bezpieczeństwa przy porównywalnej skuteczności.

Abstract

Successful endoscopic management of upper gastrointestinal haemorrhage depends on visualizing the bleeding site. Erythromycin is a well-established prokinetic that accelerates gastric emptying and enables mucosa assessment when given before endoscopic intervention. However, the availability of erythromycin is limited, as the intravenous form is not available in Poland and must be imported. The research results indicate that azithromycin could be a potential alternative to erythromycin. It is not yet available in Poland in an intravenous form, however, it has a more favourable safety profile with comparable effectiveness.

Napad padaczkowy u pacjentki z zespołem Gardnera

Epileptic seizure in the patient with Gardner syndrome

Mikołaj Świerczyński, Maria Wiśniewska-Jarosińska, Anita Gąsiorowska

Streszczenie

Zespół Gardnera (ZG) jest rzadką chorobą będącą wariantem fenotypowym rodzinnej polipowatości gruczolakowatej (FAP), związanym z mutacją genu APC. Charakterystyczną cechą ZG jest występowanie w przewodzie pokarmowym polipów stwarzających ryzyko onkologiczne, zwłaszcza w obrębie jelita grubego. Stwierdza się również manifestacje pozajelitowe, np. kostniaki, tłuszczaki czy przerost barwnikowy siatkówki. W leczeniu następstw ZG uwzględnia się działania profilaktyczne z proktokolektomią jako standardowym postępowaniem, co w przypadku ZG nie uwzględnia pozajelitowych manifestacji choroby ani ich powikłań.

Dwudziestodwuletnia pacjentka została przywieziona do izby przyjęć przez zespół ratownictwa medycznego po napadzie drgawek z utratą przytomności. W badaniach obrazowych uwidoczniono krwiak tkanek miękkich w okolicy potylicznej oraz liczne kostniaki. W wywiadzie stan po przebytym zakażeniu SARS-CoV-2, zespół policystycznych jajników oraz zaburzenia depresyjne. Przebieg ZG u pacjentki wiązał się z koniecznością wykonania profilaktycznej proktokolektomii w drugiej dekadzie życia, resekcją wyrośli kostnych oraz kostniakomięsaka żuchwy wraz z następczą chemioradioterapią powikłaną nawracającym ostrym zapaleniem trzustki oraz tymczasową koniecznością żywienia przez zgłębnik PEG. Przebieg choroby u pacjentki wiąże się z koniecznością regularnego nadzoru endoskopowego. W powtarzanych badaniach gastroskopowych stwierdza się liczne polipy dwunastnicy oraz żołądka. Ze względu na następstwa obciążającego przebiegu ZG oraz świadomość następstw choroby pacjentka od wielu lat wymaga leczenia zaburzeń depresyjno-lękowych.

Zespół Gardnera wiąże się z wysokim ryzykiem onkologicznym oraz obciążającymi powikłaniami pomimo wykonania profilaktycznej kolektomii. Napady drgawkowe nie są wymieniane wśród objawów ZG, ale zaburzenia ścieżki sygnałowej APC/β-katenina zostały już powiązane etiologicznie z chorobami ośrodkowego układu nerwowego. Niniejszy przypadek obrazuje kompleksowość problemu klinicznego, jaki stanowi ZG, oraz podkreśla konieczność poszukiwania nowych schematów profilaktycznych i terapeutycznych w tym schorzeniu.

Abstract

Gardner syndrome (GS) is a rare variant of familial adenomateous polyposis (FAP) etiologically associated with mutation in APC gene region. The most common features of GS comprise presence of multiple polyps within gastrointestinal tract, including stomach and small intestine, posing a significant oncological risk. However, the hallmark of GS are extraintestinal manifestations such as osteomas, lipomas or hypertrophy of the retinal pigment epithelium. In management of GS the preventive proctocolectomy is still a golden standard, which is, however, insufficient because of extraintestinal symptoms.

Twenty-two-year old female patient was administered to the hospital after episode of seizures accompanied by loss of consciousness. In performed imaging studies soft tissue hematoma in occipital region and multiple osteomas were revealed. In patient’s medical history there are documented prior SARS-CoV-2 infection, polycystic ovary syndrome and depression. In the course of GS patient underwent early preventive proctocolectomy (Soave procedure) in second decade of her life, resections of osteomas and osteosarcoma supplemented by subsequent chemoradiotherapy complicated with acute pancreatitis and need for enteral nutrition with percutaneous endoscopic gastrostomy (PEG). As a consequence of mentally overwhelming course of GS, the patient developed depression and anxiety disorders that still require pharmacological treatment.

GS is associated with serious complications and substantial oncological risk even despite preventive proctocolectomy. Although seizures are not mentioned among GS manifestations, the alternations in APC/β-catenin signalling pathway were already etiologically connected with diseases of central nervous system. The clinical case presented in this paper represents the complexity of GS as clinical problem and emphasizes the urgent need to improve or develop new preventive and therapeutic protocols for this disease.

Stosowanie leków poza rejestracją (off-label).Warunki i możliwości przepisywania. Część I

Rafał Patryn