Gastroenterologia Praktyczna 1/2020

Zapalenie trzustki: wersja 2 klasyfikacji TIGAR‑O z uwzględnieniem etiologicznych czynników ryzyka zapalenia trzustki w oparciu o doniesienia naukowe i dostępne aktualizacje

Pancreatitis: TIGAR‑O Version 2 risk etiology checklist with topic reviews, updates, and use primers
David C. Whitcomb, MD, PhD, for the North American Pancreatitis Study Group

Klasyfikacja TIGAR‑O_V1 uwzględnia następujące grupy czynników etiologicznych zapaleń trzustki: toksyczno‑metaboliczne, idiopatyczne, genetyczne, autoimmunologiczne, nawracające, ostre zapalenie trzustki o ciężkim przebiegu oraz zaporowe zapalenie trzustki. Ponadto uwzględnia czynniki genetyczne, immunologiczne, metaboliczne, żywieniowe, neurologiczne, dysplastyczne i inne. Nowe doniesienia potrzebne do zrozumienia i leczenia chorób trzustki wymagają aktualizacji w postaci listy TIGAR‑O_V2 zarówno w formie krótkiej (S), jak i długiej (L). Dotychczasowa klasyfikacja została zmodyfikowana, aby ułatwić pozyskiwanie danych i analizować określone czynniki, które mogą przyczyniać się do progresji chorób trzustki u poszczególnych chorych lub grup pacjentów, pomagając w wyborze ich leczenia. Uzasadnienie i kluczowe aspekty kliniczne są podsumowane w każdym zaktualizowanym punkcie listy. Znajomość modelu przyspiesza proces zbierania danych, uwzględniając dokładność wywiadu klinicznego. Nowe podejście do tego zagadnienia ułatwiają również nowe technologie pozyskiwania informacji o stanie klinicznym pacjenta. Lista TIGAR‑O_V2 z zawartymi aktualizacjami powinna być dostępna dla pracowników służby zdrowia zajmujących się pacjentami z chorobami trzustki.

Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii i Konsultanta Krajowego w Dziedzinie Gastroenterologii, dotyczące postępowania z pacjentem z nieswoistą chorobą zapalną jelit w dobie pandemii COVID‑19

Michał Łodyga, Piotr Eder, Agnieszka Dobrowolska, Jarosław Reguła, Grażyna Rydzewska

Czy stłuszczenie trzustki może stanowić nową składową zespołu metabolicznego?

Can pancreatic steatosis be a new component of the metabolic syndrome?
Maria Stawirej‑Kucharek, Anita Gąsiorowska

Streszczenie
W ostatnich latach w literaturze medycznej coraz częściej stosowane jest określenie „stłuszczenie trzustki” dla opisu nadmiernego gromadzenia się tkanki tłuszczowej w obrębie trzustki. W przeciwieństwie do coraz lepiej poznanej niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby wiedza dotycząca stłuszczenia trzustki jest niewystarczająca zarówno w zakresie rozpoznawania, jak i konsekwencji klinicznych. Celem pracy jest podsumowanie aktualnej wiedzy na temat powiązań stłuszczenia trzustki z zespołem metabolicznym, a także korelacji z chorobami zapalnymi i rakiem trzustki.

Rola prokinetyków w leczeniu wybranych chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego

The role of prokinetics in the treatment of selected diseases of the upper gastrointestinal tract
Ewa Walecka‑Kapica

Streszczenie
Prokinetyki stosowane są najczęściej w leczeniu zaburzeń czynnościowych górnego odcinka przewodu pokarmowego, takich jak dyspepsja czynnościowa, gastropareza i choroba refluksowa przełyku. Obecnie dostępne są cztery grupy prokinetykow, o rożnym mechanizmie działania: antagoniści receptora dopaminowego D2 (itopryd, domperidon); agoniści receptora serotoninowego 5‑HT4 (cyzapryd, tegaserod, mozapryd, prukalopryd); antagonista receptora D2/agonista receptora 5‑HT4 (metoklopramid) oraz agoniści receptora motyliny (erytromycyna). Itopryd – lek, blokujący receptor dopaminowy – D2, będący równocześnie inhibitorem acetylocholinesterazy. Wykazuje działanie prokinetyczne w górnym i w dolnym odcinku przewodu pokarmowego, dobrze tolerowany, z wysokim profilem bezpieczeństwa, w tym kardiologicznego. Cyzapryd – preparat z grupy agonistów receptora serotoninowego 5‑HT4, z uwagi na wysokie ryzyko interakcji z innymi lekami i wystąpienia ciężkich powikłań kardiologicznych przeciwwskazany u pacjentów obciążonych chorobami serca mimo skutecznego działania prokinetycznego, wycofany w USA i w niektórych krajach Europy. Metoklopramid – antagonista receptorów dopaminowych D2, o działaniu pobudzającym również receptory serotoninowe 5‑HT4 i stymulującym obwodowy układ cholinergiczny do uwalniania acetylocholiny. Jego działanie wiąże się z ryzykiem wystąpienia ciężkich powikłań neurologicznych i endokrynologicznych, może być więc stosowany tylko krótkotrwale, w celu zapobiegania i leczenia nudności oraz wymiotów. Erytromycyna – antybiotyk z grupy makrolidów o właściwościach agonistycznych w stosunku do receptora motylinowego. Wpływa stymulująco na częstość i amplitudę skurczów żołądka, przyśpiesza jego opróżnianie, znalazła zastosowanie w leczeniu gastroparezy, może jednak spowodować wydłużenie odstępu QT, doprowadzając do zagrażających życiu komorowych zaburzeń rytmu, dlatego też obecnie rzadko jest wykorzystywana jako lek prokinetyczny.
Wyniki wieloletnich badań nad skutecznością i bezpieczeństwem stosowania prokinetyków w chorobach czynnościowych górnego odcinka przewodu pokarmowego zachęcają do stosowania ich w codziennej praktyce klinicznej. Szczególnie itopryd charakteryzuje się wysoką skutecznością terapeutyczną, dobrą tolerancją i wysokim profilem bezpieczeństwa, w tym kardiologicznego, przy niewielkim ryzyku interakcji lekowych i działań niepożądanych.

Zastosowanie endoskopowej radiotermoablacji w chorobach dróg żółciowych

The use of endoscopic radiofrequency ablation in biliary diseases
Anna Mackiewicz, Adam Przybyłkowski

Streszczenie
Zwężenia, zarówno łagodne, jak i złośliwe, są jedną z częstych przyczyn niedrożności dróg żółciowych. Wskutek zmniejszenia średnicy światła przewodów żółciowych poprzez ich ucisk z zewnątrz lub rozrost patologicznej masy wewnątrz dochodzi do upośledzenia wypływu żółci, a w konsekwencji do żółtaczki mechanicznej. Radiotermoablacja (RFA) to stosunkowo nowa metoda terapeutyczna wykorzystywana do niszczenia (ablacji) tkanek. Pod wpływem prądu naprzemiennego o częstotliwości fal radiowych w zakresie 350‑500 kHz wytwarzane jest ciepło w zakresie 50‑100 stopni Celsjusza wokół elektrody do RFA, które powoduje lokalne zniszczenie komórek. W ostatnich latach metoda radiotermoablacji znalazła zastosowanie w paliatywnym leczeniu złośliwych zwężeń dróg żółciowych, niedrożności metalowych protez żółciowych oraz niszczeniu wznowy gruczolaków brodawki Vatera po ampulektomii. Do zabiegu wykorzystuje się specjalne jednorazowe sondy RFA, przeznaczone do stosowania podczas endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej (ECPW). W zależności od wielkości zmiany procedurę można bezpiecznie powtarzać w trakcie jednego zabiegu ECPW i koagulować guz bądź patologiczną tkankę w rożnych miejscach, w zależności od dostępności zmiany od strony dróg żółciowych. W pracy dokonano przeglądu piśmiennictwa prezentującego wyniki zastosowania endoskopowej radiotermoablacji (ERFA) jako nowej metody leczenia chorób połączenia żółciowo‑trzustkowego, w szczególności złośliwych zwężeń przewodów żółciowych. Dotychczas opublikowane doniesienia prezentują obiecujące wyniki zastosowania ERFA. Na uwagę zasługuje fakt, że ryzyko powikłań związanych z tą metodą nie jest większe niż przeciętne ryzyko okołozabiegowe związane z wykonaniem zabiegu ECPW z protezowaniem dróg żółciowych.

Plamica Henocha‑Schönleina w praktyce gastrologicznej – opis przypadku i przegląd piśmiennictwa

Patients with Henoch‑Schönlein purpura in gastroenterology department – case report and a literature review
Aleksandra Kaczka, Milena Padysz, Piotr Oset, Cezary Chojnacki, Anita Gąsiorowska

Streszczenie
Plamica Henocha‑Schönleina (Henoch‑Schönlein purpura – HSP) to autoimmunologiczne zapalenie małych naczyń, przebiegające z odkładaniem się w nich kompleksów immunologicznych związanych z immunoglobuliną IgA, charakteryzujące się występowaniem plamicy skórnej, zmian stawowych, dolegliwości bólowych brzucha oraz kłębuszkowego zapalenia nerek. W niniejszej pracy przedstawiono przypadek pacjenta z HSP z objawami z przewodu pokarmowego oraz przegląd piśmiennictwa dotyczącego plamicy Henocha‑Schönleina ze szczególnym uwzględnieniem problemów mogących pojawić się w praktyce gastroenterologicznej.

Pacjent z chorobą Leśniowskiego‑Crohna i ziarniniakowatością ustno‑twarzową – opis przypadku

Patient with orofacial granulomatosis and Crohn’s disease – a case report
Milena Padysz, Aleksandra Kaczka, Maria Wiśniewska-Jarosińska

Streszczenie
Ziarniniakowatość ustno-twarzowa (orofacial granulomatosis – OFG) jest rzadkim schorzeniem jamy ustnej, charakteryzującym się obrzękiem warg i tkanek miękkich wokół ust oraz ziarniniakowatymi zmianami zapalnymi w jamie ustnej. Związek OFG z chorobą Leśniowskiego-Crohna oraz innymi chorobami ziarniniakowatymi, tj. sarkoidozą, zespołem Melkerssona-Rosenthala, zapaleniem czerwieni wargowej (Miescher cheilitis) nie jest do końca poznany. Dostępna literatura nie jest zgodna, czy OFG jest odrębną jednostką chorobową, czy wczesną postacią powyższych chorób. Prezentujemy opis przypadku 46-letniego pacjenta z OFG, u którego zmiany w jamie ustnej wyprzedzały pojawienie się zmian w jelicie grubym. Ponadto objawy jelitowe, oprócz obecności przetok, były słabo wyrażone i nie dominowały w całym przebiegu choroby. Zastosowanie terapii biologicznej infliksymabem spowodowało szybką remisję zmian zapalnych zarówno w jamie ustnej, jak i w jelicie grubym.

Ogniskowy gruczolakorak w polipie hiperplastycznym żołądka u 82‑letniej kobiety

Focal adenocarcinoma in a hyperplastic polyp of the stomach in a 82‑year‑old female
Tomasz Kurowski, Bartosz Ostrowski, Piotr Wosiewicz, Tomasz Marek, Piotr Paleń, Maciej Kajor, Marek Hartleb

Streszczenie
Polipy hiperplastyczne są jednymi z najczęściej stwierdzanych podczas gastroskopii polipów żołądka. Najczęściej są one związane z obecnością zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka na podłożu infekcji Helicobacter pylori. Polipy te odznaczają się niskim ryzykiem transformacji nowotworowej. Opisano przypadek gruczolakoraka w dużym polipie hiperplastycznym sklepienia żołądka u 82‑letniej kobiety.

Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby u dzieci

Non‑alcoholic fatty liver disease in children
Dariusz Marek Lebensztejn

Streszczenie
Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby (NAFLD) jest najczęstszą przewlekłą patologią wątroby zarówno u dorosłych, jak i w populacji wieku rozwojowego. NAFLD jest uważana za wątrobową manifestację zespołu metabolicznego ze względu na współistnienie otyłości trzewnej, insulinooporności oraz dyslipidemii. W praktyce klinicznej rozpoznanie NAFLD u dzieci polega na jednoczasowym stwierdzeniu podwyższonej aktywności aminotransferazy alaninowej w surowicy i potwierdzeniu stłuszczenia narządu w badaniach obrazowych, a także wykluczeniu innych przyczyn stłuszczenia wątroby. Biopsja wątroby powinna być wykonywana tylko u wybranych chorych; prowadzone są badania nad nieinwazyjnymi metodami diagnostycznymi (biochemicznymi i obrazowymi). Podstawowym elementem leczenia NAFLD jest modyfikacja trybu życia (postępowanie dietetyczne, ćwiczenia fizyczne). Leczenie farmakologiczne dzieci jest nadal na etapie badań naukowych.

Rafał Patryn