Dermatologia Praktyczna 4/2021

Mukormykoza – współinfekcja u chorych z COVID-19

Mucormycosis – co-infection in patients with COVID-19
Michał Seneczko, Franciszek Seneczko

Streszczenie
W przebiegu pandemii COVID-19 występuje wzrost zachorowań na mukormykozę. Mukormykoza jest inwazyjną infekcją grzybiczą o ciężkim przebiegu. Do patogenów mukormykozy należą gatunki z grupy oportunistycznych pleśni (mucormycetes).
Na rozwój mukormykozy u chorych z COVID-19 są szczególnie podatne osoby z obniżoną odpornością – po przewlekłym stosowaniu leków immunosupresyjnych, w tym kortykosteroidów, a także z niekontrolowaną cukrzycą, nowotworami hematologicznymi, po przeszczepie allogenicznych krwiotwórczych komórek macierzystych, po przeszczepie narządów litych oraz przyjmujące antybiotyki o szerokim spektrum działania.
Na podstawie lokalizacji anatomicznej oraz stopnia zaawansowania klinicznego wyróżnia się sześć postaci klinicznych mukormykozy: nosowo-oczodołowo-mózgową, płucną, skórną, rozsianą, żołądkowo-jelitową oraz postacie rzadsze.
Słowa kluczowe: COVID-19, SARS-CoV-2, mukormykoza, kortykosteroidy, cukrzyca

Powikłania skórne szczepienia przeciw COVID-19

Cutaneous side effects of COVID-19 vaccines
Paulina Szczepanik-Kułak

Streszczenie
Szczepionki są bardzo użytecznym, wciąż nowym narzędziem przeciwko COVID-19, stymulującym układ odpornościowy. Wprowadzone na rynek medyczny pod koniec 2020 r., nie spotkały się z całkowitą aprobatą społeczeństwa. Główna obawa wiąże się z potencjalnymi poszczepiennymi działaniami niepożądanymi. Obecnie w naszym kraju dostępne są cztery szczepionki przeciwko SARS-CoV-2. Dwie z nich to szczepionki mRNA, dwie to szczepionki wektorowe. Wskazania do stosowania, liczba dawek oraz częstość podania są zgodne z Charakterystyką Produktu Leczniczego.
Niewątpliwie wyniki badań klinicznych pozwoliły na istotny wgląd w podstawową charakterystykę badanych szczepionek, przede wszystkim w aspekcie ich wysokiej skuteczności i bezpieczeństwa. Jednakże masowe szczepienia na całym świecie pozwoliły na dokładniejsze określenie profilu bezpieczeństwa preparatów. W ostatnim czasie pojawiły się liczne doniesienia obserwacyjne oraz opisy przypadków dermatoz związanych z podaniem szczepionki przeciw COVID-19, rozwijających się de novo lub jako zaostrzenie istniejącej już wcześniej choroby skóry.
Wyróżnia się kilka podtypów skórnych działań niepożądanych: opóźnione duże odczyny, osutki odropodobne, pokrzywkę, opóźnione odczyny zapalne na wypełniacze z kwasu hialuronowego, odmroziny oraz szereg innych chorób, które przedstawiono w formie opisów przypadków. Większość z nich miała charakter łagodny, samoustępujący. Dlatego też w świetle trwającej pandemii, pojawiających się nowych wariantów SARS-CoV-2, potencjalne działania niepożądane szczepionek COVID-19 nie powinny stanowić przeszkody w dostarczaniu tych wartościowych preparatów w walce z wirusem. Jednakże świadomość rzadkich skórnych działań niepożądanych jest niezbędna dla pracowników służby zdrowia, w szczególności lekarzy dermatologów, celem wdrożenia odpowiedniego postępowania.
Słowa kluczowe: wirus SARS-CoV-2, infekcja COVID-19, szczepienie

Świerzb – „stara” choroba, nowe możliwości leczenia

Scabies – „old” disease, new treatment options
Michał Niedźwiedź, Małgorzata Skibińska, Joanna Narbutt

Streszczenie
Świerzb wywołany zakażeniem roztoczem z rodzaju Sarcoptes jest najczęstszą pasożytniczą chorobą zakaźną skóry. Choroba ta dotyczy rocznie około 150-200 milionów ludzi na świecie i stanowi nadal poważny problem terapeutyczny. W Polsce w latach 2001-2008 świerzb rozpoznano u ponad 100 000 chorych. Dzięki wprowadzeniu nowych preparatów możliwe jest obecnie zapewnienie pacjentom różnych opcji leczniczych, a co za tym idzie zwiększenie skuteczności terapii. Wprowadzenie do obrotu w Polsce ogólnie stosowanej iwermektyny zwiększyło możliwości leczenia świerzbu, zwłaszcza wśród pacjentów, u których aplikacja preparatów miejscowych jest utrudniona lub niemożliwa oraz gdy zakażenie dotyczy większych skupisk ludzkich. Należy zawsze pamiętać o leczeniu osób z kontaktu oraz o konieczności, w większości przypadków, powtórzenia terapii w odstępie czasowym. W artykule omówiono epidemiologię, postaci kliniczne oraz leczenie świerzbu z uwzględnieniem wyboru leku w zależności od postaci i leczonej populacji chorych.
Słowa kluczowe: świerzb, leczenie, iwermektyna

Atopowe zapalenie skóry typu niemowlęcego postrzegane przez pryzmat fizyki – dlaczego tak ważne jest wczesne rozpoznanie i profilaktyka pierwotna? Cztery cechy wczesnego rozpoznania

Physics of infant atopic dermatitis – why is early diagnosis and primary prevention so important? Four features of early diagnosis
Mirosława Kuchciak-Brancewicz

Streszczenie
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest najczęstszą chorobą skóry u dzieci w krajach Europy Zachodniej. U ok. 60% pacjentów objawy AZS rozwijają się w ciągu 1. roku życia. AZS jest chorobą uwarunkowaną genetycznie – podstawowym zaburzeniem jest defekt białka filagryny. Na ujawnienie i/lub zaostrzenie się choroby mają wpływ czynniki środowiskowe, z których najważniejszymi są suche przegrzane powietrze i niewłaściwe zabiegi higieniczne. Ważna jest profilaktyka pierwotna i wczesne rozpoznanie, tak aby choroba nie stała się przewlekła i nawrotowa. W okresie niemowlęcym istnieją 4 wyraźne cechy pozwalające rozpoznać chorobę: suchość skóry, objaw lakierowanych policzków, wolny od zmian trójkąt nosowo-wargowy i wolny od zmian obszar pampersowy. Wynikają one z fizycznego oddziaływania czynników środowiskowych na genetycznie predysponowane do choroby dziecko. Pierwsza faza choroby jest więc fizykalnym zapaleniem skóry. Później rozwijają się kolejne zaburzenia, mogące prowadzić do ciężkiego przebiegu choroby.
Słowa kluczowe: niemowlęta, bariera skórna, czynniki uszkadzające, profi laktyka pierwotna, atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry – korzyści ze stosowania terapii proaktywnej

Atopic dermatitis – benefits from recommending proactive therapy
Agnieszka Żebrowska

Streszczenie
Atopowe zapalenie skóry to przewlekła, nawrotowa, zapalna choroba skóry, a leczenie i postępowanie
profilaktyczne muszą uwzględniać złożoną i nie do końca poznaną patogenezę AZS oraz wpływ tej choroby na jakość życia. Choroba ta stanowi istotny problem ekonomiczny zarówno dla rodziców dzieci z AZS, jak i dla chorych dorosłych. Związane z tą chorobą zaostrzenia są zaś wyzwaniem w codziennej praktyce dermatologa, alergologa, a także pediatry i lekarza rodzinnego.
Do zadań każdego lekarza powinna należeć edukacja pacjenta chorego na AZS i rodziców dzieci w zakresie podstawowej wiedzy o tej chorobie, czynnikach zaostrzających jej przebieg oraz możliwości identyfikacji i eliminacji czynników sprawczych, gdyż skuteczne leczenie tego przewlekłego schorzenia jest zależne od zrozumienia istoty choroby. Właściwie dobrana terapia jest niezwykle ważna i artykuł przedstawia zalety terapii proaktywnej, która powinna stanowić podstawę leczenia atopowego zapalenia skóry.
Słowa kluczowe: atopowe zapalenie skóry, leczenie, takrolimus, terapia proaktywna

Klasyczny liszaj płaski mieszkowy: cechy kliniczne, trichoskopowe i histopatologiczne na przykładzie zmian skórnych u 54-letniej pacjentki

Classic lichen planopilaris: clinical, trichoscopic and histopathologic features on the example of skin lesions in a 54-year-old patient
Piotr Brzeziński, Beatriz Di Martino Ortiz, Ewelina Cywińska

Streszczenie
Liszaj płaski mieszkowy to przewlekłe łysienie bliznowaciejące, charakteryzujące się nadmiernym rogowaceniem przymieszkowym, rumieniem okołomieszkowym i utratą ujścia mieszków włosowych. Zmiany skórne głowy mogą być pojedyncze lub mnogie i często obejmują wierzchołek i okolice ciemieniowe. W mieszkach włosowych na obrzeżach łysienia występuje rumień okołomieszkowy. W aktywnych zmianach włosy anagenowe można łatwo wyrywać. Powszechnie spotykanymi objawami i oznakami są zwiększone wypadanie włosów, swędzenie, łuszczenie, pieczenie i tkliwość. Odróżnienie łysienia bliznowaciejącego od innych można przeprowadzić poprzez drobiazgową ocenę wyników klinicznych, w tym trichoskopii, histopatologicznych i immunohistopatologicznych.
Na podstawie liszaja płaskiego mieszkowego u 54-letniej pacjentki przedstawiono obraz kliniczny i diagnostykę tej jednostki chorobowej.
Słowa kluczowe: liszaj płaski mieszkowy, łysienie bliznowaciejące, łysienie, blizna, bliznowacenie

Podostra reakcja skórna w postaci rumienia wielopostaciowego po podaniu dożylnym infliksymabu – studium przypadku

Subacute skin reaction in the form of erythema multiforme after intravenous infliximab injection – a case report
Krzysztof Kanabaj, Iwona Krela-Kaźmierczak, Kinga Adamska, Magdalena Czarnecka-Operacz, Monika Bowszyc-Dmochowska, Agnieszka Dobrowolska

Streszczenie
Inhibitory czynnika martwicy nowotworów alfa (TNF-α inhibitors – tumor necrosis factor alpha inhibitors) stanowią znaną już od lat, szeroką grupę leków biologicznych stosowanych w wielu jednostkach chorobowych. Działania niepożądane ich stosowania, a także odległe skutki terapii są cały czas badane. Dotyczy to również skórnych powikłań. Infliksymab jest jednym z najczęściej stosowanych w Polsce przedstawicielem tej grupy – m.in. w łuszczycy, reumatoidalnym zapaleniu stawów czy nieswoistych zapaleniach jelit. W tym opisie przedstawiamy przypadek 65-letniej pacjentki, która na 11 dni po podaniu infliksymabu z powodu opornej na standardowe leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna, rozwinęła ostrą reakcję skórną, która ze względu na swoją niejasną morfologię, traktowana była do czasu rozpoznania histopatologicznego i immunofluorescencyjnego jako podostry toczeń skóry lub rumień wielopostaciowy. Po weryfikacji histopatologicznej, przypadek ten został zaklasyfikowany
jako rumień wielopostaciowy bez zajęcia błon śluzowych. Pacjentka uzyskała pełną remisję zmian skórnych po trzech dożylnych pulsach metyloprednizolonu i leczeniu miejscowym propionianem klobetazolu.
Ze względu na niejasny patomechanizm występowania tego rzadkiego powikłania polekowego, konieczne są dalsze badania, które pozwolą lepiej zrozumieć istotę samego problemu klinicznego, umożliwią opracowanie konkretnego postępowania w przypadku jego wystąpienia, a także poszerzą wiedzę naukową w tym zakresie. Ze względu na to, że inhibitory czynnika martwicy nowotworów alfa stosowane są w wielu dyscyplinach medycyny, konieczna jest współpraca lekarzy różnych specjalności w tym zakresie.
Słowa kluczowe: działania niepożądane leku, infliksymab, rumień wielopostaciowy, inhibitory czynnika martwicy nowotworów alfa

Dermatologia dziecięca – pytania i odpowiedzi

Mirosława Kuchciak-Brancewicz

Streszczenie
Łojotokowe zapalenie skóry typu niemowlęcego rozwija się głównie pod wpływem androgenów ciążowych matki. Ujawnia się najczęściej między 5. a 8. tygodniem życia. Występuje w formie ciemieniuchy lub wyprzeniowej. Leczy się ją delikatnymi środkami przeciwzapalnymi i złuszczającymi.
Poronna rybia łuska jest jedną z cech mniejszych kryteriów rozpoznania atopowego zapalenia skóry według Hanifina i Rajki. Wymaga nawilżania skóry i dobrania odpowiednich emolientów stosownie do obszarów anatomicznych.
Odwinięcie brzegu powieki to zaburzenie ułożenia powieki, polegające na zwiotczeniu i wywinięciu jej brzegu rzęskowego, który odstaje od gałki ocznej. Towarzyszy m.in. różnym postaciom rybiej łuski. W wyniku wysychania gałki ocznej może dochodzić do szeregu zaburzeń.
Łuszczyca jest jedną z najczęstszych chorób skóry o przewlekłym i nawrotowym charakterze. Może wystąpić w każdym miejscu, np. w fałdach zausznych. W takiej lokalizacji wymaga szczególnie delikatnego leczenia.
Podczas żądlenia pszczoły wprowadzają do ciała ofiary jad, który wywołuje łagodną lub nasiloną reakcję miejscową rozwiniętą w czasie. Mogą wystąpić także objawy ogólnoustrojowe. Zagrażający życiu jest wstrząs anafilaktyczny.
Słowa kluczowe: łojotokowe zapalenie skóry typu niemowlęcego, rybia łuska zwykła, wywinięcie powiek, łuszczyca, użądlenie przez pszczoły